Н.А. ИЗБАГАМБЕТОВ ¹, Д.Р. КАЙДАРОВА ², Р.О. БОЛАТБЕКОВА ¹, А.С. ШИНБОЛАТОВА ², Т.Э. ВАЛИЕВА ¹, А.Е. АЙДАРОВ ¹, Г.Б. БАГАТОВА ¹, А.И. САРМЕНОВА ¹, Д.Б. ЖАКСЫЛЫКОВА ¹, А.С. АККАСОВА ¹, А.А. ЕСТАЕВА ¹, А.Р. САТАНОВА ²

1. «Алматы онкология орталығы» ШЖҚ КМК, Алматы, Қазақстан Республикасы;
2. «Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты» АҚ, Алматы, Қазақстан Республикасы

DOI: https://www.doi.org/10.52532/2521-6414-2023-2-68-9-14

УДК: 618.146-006.04-616.036.22-8

Жыл: 2023 шығарылуы: 68 номер: 2 беттер: 9-14

PDF файлын жүктеп алыңыз:

АҢДАТПА

Өзектілігі: Қазақстан Республикасында (ҚР) 2022 жылға арналған жатыр мойны обырының (ҚК) стандартталған сырқаттанушылық көрсеткіші 100 000 әйелге шаққанда 19-ды құрады, өлім-жітім деңгейі 100 000 әйел халыққа шаққанда 5,9 болды. 2022 жылға Қазақстан Республикасында жатыр мойны обырының жалпы өмір сүру деңгейі 59,6%-ды құрады (95% CИ: 50,7-54,2). 2008 жылдан бастап Қазақстан Республикасында жатыр мойны обырының Ұлттық скринингтік бағдарламасы жұмыс істейді, ол 30 жастан 70 жасқа дейінгі әйелдер арасында 4 жыл аралықпен жүргізіледі. Бүгінгі күнде Алматы қаласы, Қазақстан Республикасындағы қатерлі ісік ауруы мен өлім-жітім деңгейі жоғары қала болып қала береді.
Зерттеудің мақсаты – Алматы қаласы бойынша 2005-2022 жж. жатыр мойны обырынан сырқаттанушылық пен өлім-жітім динамикасын талдау.
Әдістері: Құжаттаманың негізгі есепке алу және есептілік нысандарын пайдалана отырып, 2005-2020 жылдар аралығында Алматы қаласы бойынша жатыр мойны обырынан сырқаттанушылық пен өлім-жітім динамикасы мен құрылымына талдау жүргізілді. Статистикалық өңдеу SPSS23.0 көмегімен жүзеге асырылады
Нәтижелер: Соңғы 18 жылда аурушаңдық деңгейі 100 000 әйелге шаққанда 16-дан 18,3-ке дейін өсуі және өлім-жітімнің тұрақты жоғары деңгейі байқалды, ол 2022 жылы 100 000 әйелге шаққанда 6,6 құрады. 2005 жылы жатыр мойны обырына шалдыққан 108 әйел анықталды, оның 70%-ы бірінші және екінші сатыдағы науқастар. 2022 жылы жатыр мойыны обырының 198 жағдайы тіркелді, оның бірінші сатысы 56,5% құрайды.Соңғы жылдары 30-34 жастан бастап айтарлықтай байқалатын жатыр мойны обырының жаңа жағдайларының тіркелу жиілігінің артуы байқалады. 40-44 жасқа дейін өседі. 2022 жылы жатыр мойны обырының 2005 жылмен салыстырғанда ең жоғары деңгейі «50-54 жастан» 40-44 жас тобына ауысты.
Қорытынды: Қазақстандағы жатыр мойны обырынан болатын аурушаңдық пен өлім-жітім көрсеткіштерін эпидемиологиялық зерттеу нәтижелері скринингті жақсарту, репродуктивті жастағы әйелдер арасында оны белсендіру, сондай-ақ HPV-ге тестілеуді қолдана отырып, вакцинация және скринингтік бағдарламаны енгізу қажеттілігін көрсетеді.
Түйін сөздер: жатыр мойны обыры, аурушаңдық, өлім-жітім, Алматы.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Sung H., Ferlay J., Siegel R.L., Laversanne M., Soerjomataram .I, Jemal A., Bray F. Global Cancer Statistics 2020: GLOBOCAN Estimates of Incidence and Mortality Worldwide for 36 Cancers in 185 Countries // CA Cancer J. Clin. – 2021. – №71(3). – P. 209-249. https://doi.org/10.3322/caac.21660
2. Кайдарова Д.Р., Шатковская О.В., Онгарбаев Б.Т., Сейсенбаева Г.Т. Показатели онкологической службы Республики Казахстан за 2021 год. / под ред. Д.Р. Кайдаровой. – Алматы, 2022. – 388 с. [Kaidarova D.R., Shatkovskaya O.V., Ongarbaev B.T., Sejsenbaeva G.T. Pokazateli onkologicheskoj sluzhby Respubliki Kazaxstan za 2021 god. / pod red. D.R. Kaidarovoy. – Almaty, 2022. – 388 s. (in Russ.)] https://doi.org/10.52532/1-11-2021-1-384
3. Kaidarova D.R., Kairbayev M.R., Bolatbekova R.O. Morbidity and mortality from cervical cancer from 2010 to 2014 after introduction of the national screening program // Вестник КазНМУ. – 2017. – Т. 1. – С. 174-174 [Vestnik KazNMU. – 2017. – T. 1. – S. 174-174(in Russ.)] https://kaznmu.kz/press/wp-content/uploads/2018/02/MORBIDITY-AND-MORTALITY-FROM-CERVICAL-CANCER-FROM-2010-TO-2014-AFTER-INTRODUCTION-NATIONAL-SCREENING-PROGRAMM.pdf
4. Кайдарова Д.Р., Кайрбаев М.Р., Болатбекова Р.О. Эпидемиология рака шейки матки в Республике Казахстан за 10 лет (2007-2016 гг). // Вопросы Онкологии. – 2017. – №4. – С. 572-579 [Kaidarova D.R., Kairbaev M.R., Bolatbekova R.O. E’pidemiologiya raka shejki matki v Respublike Kazaxstan za 10 let (2007-2016 gg). // Voprosy Onkologii. – 2017. – №4. – S. 572-579 (in Russ.)]. https://doi.org/10.37469/0507-3758-2017-63-4-572-579
5. Нургазиев К.Ш., Жылкайдарова А.Ж., Кайрбаев М.Р., Болатбекова Р.О. Оценка показателей заболеваемости и смертности от рака шейки матки в Республике Казахстан за 2004- 2014 годы // Онкология и радиология Казахстана. – 2016. – № 1 (39). – С. 3-9 [Nurgaziev K.Sh., Zhylkajdarova A.Zh., Kajrbaev M.R., Bolatbekova R.O. Ocenka pokazatelej zabolevaemosti i smertnosti ot raka shejki matki v Respublike Kazaxstan za 2004- 2014 gody // Onkologiya i radiologiya Kazaxstana. – 2016. – № 1 (39). – S. 3-9 (in Russ.)]. http://oncojournal.kz/2016-god-vypusk-39-nomer-1/otsenka-pokazatelej-zabolevaemosti-i
6. Rogovskaya S.I., Shabalova I.P., Mikheeva I.V, Minkina G.N., Podzolkova N.M., Shipulina O.Y., Poljak M. Human papillomavirus prevalence and type-distribution, cervical cancer screening practices and current status of vaccination implementation in Russian Federation, the Western countries of the former Soviet Union, Caucasus region and Central Asia // Vaccine. – 2013. – №31(7). – Р. 46-58. https://doi.org/0.1016/j.vaccine.2013.06.043
7. Bolatbekova R., Kaidarova D., Zhylkaidarova A., Sadykova T., Kukubassov Y., Satanova A., Aidarov A. Cervical cancer screening: Twelve years experience of the Kazakhstan National Screening program // J. Clin. Oncol. – 2021. – № 39 (15). – P. e17520-e17520. https://ascopubs.org/doi/abs/10.1200/JCO.2021.39.15_suppl.e17520
8. Bolatbekova R., Kaidarova D., Dushimova Z., Shatkovskaya O., Zhylkaydarova A., Kukubassov Y., Sadykova T., Satanova A., Bertleuov O., Kaldybekov D. Prevalence of HPV and cytological abnormalities in young women in Almaty, Kazakhstan // J. Clin. Oncol. – 2022. – Vol. №40 (16-suppl). – P. e22503-e22503. https://ascopubs.org/doi/abs/10.1200/JCO.2022.40.16_suppl.e22503
9. Болатбекова Р.О., Жылкайдарова А.Ж., Кайрбаев М.Р. Мировой опыт скрининга рака шейки матки // Онкология и радиология Казахстана. – 2015. – № 2 (36). – С. 27-29 [Bolatbekova R.O., Zhylkajdarova A.Zh., Kajrbaev M.R. Mirovoj opyt skrininga raka shejki matki // Onkologiya i radiologiya Kazaxstana. – 2015. – № 2 (36). – S. 27-29 (in Russ.)]. http://oncojournal.kz/mirovoj-opyt-skrininga-raka-shejki-mat
10. Кучеренко В.З. Применение методов статистического анализа: учебное пособие . – М., 2004. – 188 с. [Kucherenko V.Z. Primenenie metodov statisticheskogo analiza: uchebnoe posobie. – M., 2004. – 188 s. (in Russ.)]. https://www.studmed.ru/kucherenko-vz-primenenie-metodov-statisticheskogo-analiza-dlya-izucheniya-obschestvennogo-zdorovya-i-zdravoohraneniya_a4125fd9d22.html
11. Ahmad O.B., Boschi-Pinto C., Lopez A.D., Murray C.J.L., Lozano R., Inoue M. Age standardization of rates: a new WHO standard // GPE Discussion Paper Series. – 2001. – No.31. https://cdn.who.int/media/docs/default-source/gho-documents/global-health-estimates/gpe_discussion_paper_series_paper31_2001_age_standardization_rates.pdf
12. Smith M.A., Canfell K. Testing previous model predictions against new data on human papillomavirus vaccination program outcomes // BMC Res. Notes. – 2014. – Vol. 7. – Р. 109-112. https://bmcresnotes.biomedcentral.com/articles/10.1186/1756-0500-7-109
13. Crawford L.V. A study of human papilloma virus DNA // J. Mol. Biol. – 1965. – Vol. 13. – P. 362-372. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0022283665801036
14. Stanley M. Pathology and epidemiology of HPV infection in females. // Gynecol. Oncol. – 2010. – Vol. 117(2). – P. 5-10. https://doi.org/10.1016/j.ygyno.2010.01.024
15. Palefsky J.M., Holly E.A. Molecular virology and epidemiology of human papillomavirus and cervical cancer // Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. – 1995. – Vol. 4. – P. 415-428. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7655339/
16. Arbyn M., Rebolj M., De Kok I.M., Fender M., Becker N., O‘Reilly M., Andrae B. The challenges of organising cervical screening programmes in the 15 old member states of the European Union // Eur. J. Cancer. – 2009. – Vol. 45. – Р. 2671-2678. https://doi.org/10.1016/j.ejca.2009.07.016
17. Sankaranarayanan R., Budukh A., Rajkumar R. Effective screening programs for cervical cancer in low- and middle- income developing countries // Bull. World Health Organization. – 2001. – Vol. 79. – Р. 954-962. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11693978/