Кіріспе

Осы стандарттың мақсаты ғылыми редакторларға, рецензенттерге, ғылыми мақалалардың авторларына, жауапты хатшыларға және «Қазақстан онкология және радиологиясы» ғылыми журналының редакция алқасының мүшелеріне өзара әрекеттесу процесінде басшылық жасауы керек ғылыми этика қағидалары мен нормаларын баяндау болып табылады.
Жарияланым этикасы стандартының міндеті – ҚазОжРҒЗИ шығаратын ғылыми журналда жариялаудың моральдық және этикалық аспектілерін, сондай-ақ жариялау процесінің барлық қатысушыларының жауапкершілігін атап өту болып табылады.

ЭКСКУРС

Жарияланым ғылыми зерттеудің соңғы кезеңі болып табылады.
Ғылыми мақалалар жүргізілген зерттеу туралы толық ақпарат беруі керек. Зерттеушілер жариялымның адал, анық, нақты, толық және тепетең болуын қамтамасыз етуі қажет, таңдамалы, бірмәнді емес есептерден аулақ болып, оқырмандарды адастырмауы керек.

ЖАРИЯЛАНЫМДАР ЭТИКАСЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

«Қазақстан онкология және радиологиясы» журнылының редакциясы өз жұмысында «Зерттеулерді жариялау жауапкершіліктері: авторлар үшін халықаралық стандарттар» Коддексін, жарияланымдар этикасы комитетінің (Committee on Publication Ethics (COPE) ұсынымдарын басшылыққа алады.

1. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1.1 Бұл жарияланым этикасы стандарты «Қазақстан онкология және радиологиясы» ғылыми журналындағы жарияланым этикасының негізгі қағидалары мен нормаларын анықтайды.

1.2 Стандарт баспагердің, редакторлардың, редакция алқасының мүшелерінің, ғылыми мақалалар авторлары мен рецензенттерінің жарияланым процесінде қарым-қатынасын реттейді.

1.3 Осы стандарт ғылыми редакторлардың, редакциялық кеңес мүшелерінің, рецензенттер мен авторлардың мінез-құлық ережелерін анықтайды; мүдделер қақтығысын анықтау шаралары; этикаға жат мінез-құлық, мақалаларды қайтарып алу (ретракциялар) және түзету жөніндегі нұсқаулық, түзетулер мен теріске шығаруларды жариялау.

1.4 Бұл стандарт Қазақстан Республикасының «Ғылым туралы» Заңына, «Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңына, Білім және ғылым саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитетінің ғылыми жарияланымдарға қойылатын талаптарына сәйкес, олардың ғылыми қызметтің нәтижелерін жариялауға және COPE талаптарына, Scopus (Elsevier) журналдарын шығарудың этикалық қағидаларына, ҚазОжРҒЗИ-нің Ғалым этикасы кодексіне, ҚазОжРҒЗҢ-нің корпоративтік этика Жарғысы мен Кодексіне ұсынылатын басылымдар тізіміне енгізу үшін әзірленген.

1.5 Әрбір автор, «Қазақстан онкология және радиологиясы» ғылыми журналының редакторы, шолушысы, жауапты хатшысы, редакция алқасының мүшесі жарияланым этикасының қағидаларын, нормалары мен стандарттарын қатаң сақтауға міндетті. Этикалық қағидаларды сақтау ғылыми журналдың сапалы басылымын қамтамасыз ету үшін де, жариялау процесіне қатысушылар арасында сенім мен сыйластықты қалыптастыру үшін де өте маңызды.

2. БАСПАГЕР ҚЫЗМЕТІНДЕГІ ЖАРИЯЛАНЫМ ЭТИКАСЫНЫҢ ҚАҒИДАЛАРЫ

«Қазақстан онкология және радиологиясы» ғылыми журналының баспагері өз қызметінде жарияланым этикасының келесі негізгі қағидаларын басшылыққа алады:

2.1 Жарияланым этикасы стандартына сәйкес редакция алқасының, редакторлардың, рецензенттер мен авторлардың этикалық қағидаларының орындалуына жағдай жасайды.

2.2 ҚазОжРҒЗИ-ның ғылыми журналы үшін жарияланым этикасы стандартының талаптарын бұзушылықтардың алдын алуға, оның ішінде журналдың редакциясына кінәрат-талап(тар)ты қарастыруға қолдау көрсету арқылы септігін тигізеді.

2.3 «Қазақстан онкологиясы және радиологиясы» журналының редакциялық саясатының қағидаларына сәйкес, ашық қол жетімді ақпаратқа қатысты мәліметтерді қоспағанда, жариялау процесіне қатысты барлық ақпараттық деректердің құпиялылығын қамтамасыз етеді.

2.4 Редакцияға ғылыми сипат, объективтілік және ашықтық қағидаларына сәйкес, сондай-ақ рецензиялау нәтижелері бойынша журналға жариялау үшін авторлық шығармаларды еркін таңдау мүмкіндігін ұсынады.

3. РЕДАКЦИЯ АЛҚАСЫ ҚЫЗМЕТІНДЕГІ ЖАРИЯЛАНЫМ ЭТИКАСЫНЫҢ ҚАҒИДАЛАРЫ

3.1 Журналдың редакциялық алқасы қолжазбалардың рәсімдеу талаптарына сәйкестігін тексеру мен сараптамалық қарау нәтижелері негізінде редакцияға келіп түскен қолжазбалардың қайсысын жариялауға болатындығы туралы соңғы шешімді қабылдайды.

3.2 Қолжазбаны жариялау туралы шешім қабылдаған кезде, редакция алқасы журналдың редакциялық саясатын басшылыққа алады, ғылыми және / немесе жарияланым этикасын, авторлық құқықты бұзушылықтарға жол берген немесе плагиат қолжазбаны жариялауға жол бермейді.

3.3 Редакция автор (лар) ұсынған қолжазба(лар) ны журналға жариялау / жариялаудан бас тарту туралы шешім қабылдауға жауапты.

3.4 Егер алынған мәліметтер сенімсіз және / немесе ғылыми және / немесе жарияланым этикасының қағидаларын, нормаларын, стандарттарын бұзу, заңға қайшы әрекеттер жасау нәтижесінде алынғандығы; эксперименттік қателердің болуы; мақаланың бұған дейін Редакцияға ескертусіз басқа басылымдарда жарияланғаны; мақалада плагиаттың болуы; этикаға жатпайтын зерттеулер жайлы ақпараттың болуы туралы бұлтартпас дәлелдер болса, редакция мақалаға қатысты ретракция процедурасын жүзеге асыруы керек.

3.5 Редакция қолжазбаларды нәсіліне, жынысына, жыныстық бағдарына, діни сенімдеріне, этносына, азаматтығына, автордың саяси көзқарасына және коммерциялық ойларына қарамастан, интеллектуалды мазмұнына қарай бағалайды.

3.6 Журналдың редакциялық алқасы ұсынылған қолжазбалар туралы ақпаратты тиісті автордан, әлеуетті рецензенттерден және баспагерден басқа ешкімге жарияламауы керек. Редакцияға қарау үшін ұсынылған кез-келген қолжазба құпия құжат болып саналады. Қолжазбалар ешқашан үшінші тарапқа көрсетілмеуі немесе талқыланбауы керек.

3.7 Редакция алқасы жарияланымға қабылданбаған қолжазбаны автор(-лар) дың жазбаша келісімінсіз, редакция алқасы мүшелері өз зерттеулерінде қолданбайтынына кепілдік береді.

3.8 Редакция мақаланы жариялау процесінің барлық қатысушыларынан мүдделер қақтығысын ашуды талап етуі керек (егер бар болса).

3.9 Егер қолжазба авторларымен бір мүдделер қақтығысы болса, редакция алқасының мүшесі бұл туралы ғылыми редакторға хабарлауға міндетті, содан кейін бас редактор қолжазбаны қарауды қолжазба авторы(лар)мен мүдделер қақтығысы жоқ редакцияның басқа мүшесіне жүктейді.

3.10 Журналдың редакциялық алқасы ғылыми журналды дамытуға және жетілдіруге, пікір еркіндігі қағидаларын ұстануға, журнал авторлары мен оқырмандарының кәсіби ғылыми қажеттіліктерін қанағаттандыруға құқылы.

3.11 Журналдың редакциялық алқасы автор(лар)дың, рецензенттің және журнал баспагерінің коммерциялық және / немесе басқа мүдделерінің қолжазбаны баспаға шығару / бас тарту туралы шешімдерге әсер етуіне жол бермеуі керек.

3.12 Журналдың редакциялық кеңесі ғылыми және / немесе жарияланым этикасының стандарттарын, нормалары мен қағидаларын бұзу белгілері, этикаға жат мінез-құлық, плагиат, өзін-өзі плагиат, шамадан тыс өзіне сілтеме жасау және мүдделер қақтығысы бар мақаланың жариялауына жауапты.

3.13 Егер редакция немесе редакция алқасы мүшелерінің біреуі ғылыми және / немесе жарияланым этикасының стандарттарын, нормалары мен қағидаларын бұзу фактілерін анықтаған болса, журналдың бас редакторы редакциялық кеңес шешімнің негізінде, жарияланымға ретракция процедурасын өткізуі керек.

3.14 Редакцияға бір адамнан (адамдар тобынан) өтініш берушінің қол таңбасы қойылған, толық аты-жөні, байланыс деректері (ұялы телефон нөмірі, пошта мекен-жайы және электрондық адресі) көрсетілген, ғылыми және / немесе жарияланым этикасының стандарттарын, нормалары мен қағидаларын бұзу факті(лер)сін, қолжазба авторы(лар)ның немесе бұрын ҚазОжРҒЗИ журналында жарияланған мақала(лар)ның этикаға жат қылықтарын көрсете отырып жолдаған кінәрат-талабы(тары) келіп түскен жағдайда (қағаз немесе электронды форматты), журналдың редакция алқасы кінәрат-талап(тар)ты қарауға және жауабын бас редактордың немесе оның орынбасарының қолы қойылған қағаз түрінде және / немесе электронды түрде, кінәрат-талап жазған адамға (адамдар тобына) редакцияға кінәрат-талап (тар) түскен күннен бастап 30 күнтізбелік күннен аспайтын мерзімде беруі қажет.

3.15 Анонимді түрде берілген шағымдар қарауға қабылданбайды.

3.16 Редакция адамнан (адамдар тобынан) түскен ғылыми және / немесе жарияланым этикасының стандарттарын, нормаларын және қағидаларын бұзу фактілері көрсетілген, (ҚазОжРҒЗИ журналында жарияланған қолжазбалар немесе мақалалар автор(лар)ының этикаға жат мінез-құлқы туралы кінірат-талаптары бойынша ақылға қонымды шаралар қабылдауға міндеттенеді.

3.17 Егер кінәрат-талапта көрсетілген дәлелдер расталса, редакция қолжазбаны жариялаудан бас тартуға және осы қолжазбаны басып шығару бойынша автор(лар)мен одан әрі ынтымақтастықты тоқтатуға немесе «Қазақстан онкология және радиологиясы» журналында бұрын жарияланған мақалаға қатысты ретракция процедурасын жасауға құқылы.

4. ҒЫЛЫМИ ЖАРИЯЛАНЫМ АВТОРЫНА АРНАЛҒАН ЖАРИЯЛАНЫМДЫҚ ЭТИКА ҚАҒИДАЛАРЫ

4.1 Автор (лар) мақаланың қолжазбасын журналдың редакциясына ұсынады және оның бұрын жарияланбағанына, сондай-ақ ұсынылмағандығына және басқа басылымдарда жариялануы қарастырылмағанына кепілдік береді.

4.2 Қолжазбаны бірнеше журналға / басылымға бір уақытта жіберу өрескел және жарияланым этикасының стандарттарын бұзу болып саналады.

4.3 Автор (лар) қолжазбада келтірілген зерттеу нәтижелері дербес және түпнұсқа жұмыс болып табылатындығында және дұрыс емес шеттен алып пайдаланулардан (плагиат) тұрмайтынына кепілдік береді.

4.4 Егер нәтижелері қолжазбада көрсетілген және сипатталған зерттеу бірнеше автор тарапынан жүргізген болса, авторлар тізімінде алдымен негізгі автор бірінші болып көрсетіледі.

4.5 Зерттеуге айтарлықтай үлес қосқан тұлғалар бірлесіп жазған авторлар қатарына қосылуы керек.

4.6 Хат алмасу үшін автор барлық бірлесіп жазған авторлардың деректерінің қолжазбаға енуін қамтамасыз етуі керек.

4.7 Қолжазбада көрсетілген барлық авторлар қолжазбаның мазмұнына жауапты.

4.8 Хат алмасу үшін автор редакцияға басқа бірлесіп жазған авторлармен бекітілген қолжазбаны ұсынуы керек.

4.9 Автор (лар) ғылыми және / немесе жарияланым этикасының стандарттарын, нормалары мен қағидаларын бұзу белгілері бар қолжазбаны ұсынуға, этикаға жат мінез-құлық, плагиат, өзін-өзі плагиат, шамадан тыс өзіне сілтеме жасау, фабрикация, деректерді бұрмалау, жалған авторлық, өтірік авторлық, көшіру, мүдделер қақтығысы, алдау үшін жауапты.

4.10 Басқа адамдардың шығармаларының фрагменттері қолданылған және / немесе басқа авторлардың тұжырым(дар)ын шеттен алған жағдайда, қолжазбада міндетті түрде бастапқы түпнұсқа дереккөзі көрсетілген библиографиялық сілтемелер болуы керек.

4.11 Кез-келген түрдегі плагиат (тұжырымдалмаған дәйексөздер, сөздерді өзгерту немесе зерттеу нәтиже(лер)ін, мәтінді, басқалардың идеяларын иемдену) этикаға жат және өрескел әрекет болып табылады.

4.12 Жарияланым процесінің кез-келген кезеңінде қателіктер мен дәлсіздіктер анықталған жағдайда, автор(лар) бұл туралы редакцияға дереу хабарлауға және қателерді жоюға немесе түзетуге міндетті, сонымен бірге түзетуге болмайтын өрескел қателер-жарияланымды кері қайтару бойынша анықталған жағдайда Erratum (қателер/жаңсақ басу туралы хабарлама) немесе Corrigendum-ді (түзетулер) тиісті түсініктемелермен жариялауға міндетті.

4.13 Автор(лар) қолжазбаның библиографиялық тізімінде зерттеу(лер) барысында қолданған және қолжазбада көрсетілген зерттеу нәтижелеріне айтарлықтай әсер еткен ғылыми және басқа дереккөздерді дұрыс көрсетуге міндетті.

4.14 Егер рецензент, бас редактор, журналдың редакция алқасының мүшесі зерттеу нәтижелеріне шынайылығына қатысты күмәні пайда болса, автор(лар) қолжазбада келтірілген идеяларды, нәтижелерді және/немесе фактілерді дәлелдеу үшін қосымша материалдар ұсынуы керек.

4.15 Автор (лар) қолжазбаны бағалау мен түсіндіруге әсер етуі мүмкін мүдделер қақтығысын бетін ашуы керек.

4.16 Автор (лар) ғылыми зерттеулерге, қолжазбаларға қатысты сын-пікірлер немесе ескертпелермен, сондай-ақ қолжазбаны қарау мен жариялауға қатысты редакциямен өзара әрекеттесуге қатысты этикалық нормаларды құрметтеуі керек.

4.17 Автор(лар) тарапынан осы стандарттың бөлімінде көрсетілген этикалық қағидаларды сақтамау жарияланым этикасын өрескел бұзу ретінде қарастырылады және қолжазбаны рецензиялаудан және / немесе жариялаудан алып тастауға негіз болады.

5. РЕЦЕНЗЕНТ ҚЫЗМЕТІНДЕГІ ЖАРЫЯЛАНЫМ ЭТИКАСЫНЫҢ ҚАҒИДАЛАРЫ

5.1 Рецензент қолжазбаға объективті рецензия жүргізуге міндеттенеді. Автор(лар)ға қатысты жеке сын айтуға жол берілмейді.

5.2 Рецензент өз ескертулеріне дәлел келтіріп, журнал жарияланымына қолжазбаны қабылдау немесе қабылдамау туралы шешімін негіздеуі керек.

5.3 Рецензент өз резенциясының мазмұнына қолжазбаның шығу тегі, автор(лар)ға жеке және/немесе басқа қарым-қатынас және коммерциялық ойлардың әсер етуіне жол бермеуі керек.

5.4 Рецензент өзі ұсынған қолжазбаның сараптамалық бағасы, қолжазбаны журналға жариялау / жариялаудан бас тарту туралы түпкілікті редакциялық шешімдер қабылдауға негіз болатындығын, сонымен қатар авторға қолжазбаны жақсартуға көмектесетінін ұмытпауы керек.

5.5 Рецензентке пікір білдіру үшін жіберілген қолжазба құпия құжат ретінде қарастырылуы керек.

5.6 Рецензенттің бас редактордың рұқсатынсыз қолжазбаны басқаларға көрсетуге немесе талқылауға құқығы жоқ.

5.7 Рецензент жарияланбаған қолжазбаларды таратпауы керек.

5.8 Пікір білдіру процесінде алынған ақпарат пен ғылыми идеяларды рецензент жеке және / немесе басқа да мақсатта пайдаланбауы керек.

5.9 Рецензент қолжазбаны жақсарту үшін ескертулерді және мүмкін болатын түзетулерді көрсетуі керек.

5.10 Рецензент редакцияның назарын қарастырылып отырған қолжазба мен бұрын жарияланған басқа туынды арасындағы елеулі ұқсастықтарға назар аударуға міндетті, егер бұл рецензентке белгілі болса.

5.11 Рецензент қолжазбаның ғылыми және / немесе баспа этикасының стандарттарын, нормаларын және қағидаларын бұзу, плагиат, өзге де дұрыс шеттен алып пайдалану, жалған қолдан жасалған материалдар немесе зерттеу нәтижелерін қолдану факті(лері) бар деп санауға жеткілікті негіздер болған жағдайда қолжазбаның жариялануына жол бермеуі керек.

5.12 Рецензент редакция белгілеген мерзімде рецензия жасауға міндетті. Егер осы мерзімдерде қолжазбаны қарау және рецензия дайындау мүмкін болмаса, рецензент бұл туралы редакцияға хабарлауы керек.

5.13 Рецензент кез-келген автормен немесе қолжазбаға қатысты мекемелермен бәсекелестік, ынтымақтастық және / немесе басқа қатынастардан туындаған мүдделер қақтығысын тудыруы мүмкін қолжазбаларды қарастырмауы керек.

5.12 Қолжазбаны бағалау кезінде шешім қабылдау үшін оның біліктілігі жеткіліксіз деп санайтын рецензент бұл туралы бас редакторға дереу хабарлауға және қолжазбаны қараудан бас тартуға міндетті.

6. ЖАРИЯЛАНЫМ ЭТИКАСЫ ҚАҒИДАЛАРЫН, НОРМАЛАРЫ МЕН СТАНДАРТТАРЫН САҚТАУ

6.1 Жарияланым этикасының этикалық нормалары бұзылған жағдайда, жағдайды мұқият түсініп, ғылыми жұмыстардың ұжымдық шарттары мен этикалық нормаларын реттейтін құқықтық нормаларды қолдану қажет.

6.2 Жарияланым процесі қатысушыларының этикаға жат мінез-құлқы туралы мәселені қарау кезінде құпиялылық қағидатын ұстану қажет.

6.3 Адамдарға немесе мүлікке нақты қауіп жоқ, жасырын күәліктер мен мәлімдемелерді қабылдауға болмайды.

6.4 Этикалық қақтығыстарды шешу талқылау және пікірталас арқылы жүзеге асырылуы керек.

6.5 Жарияланым этикасы қағидалары мен стандарттарын бұзу туралы жағдай (лар) Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты шығарған «Қазақстан онкология және радиологиясы» ғылыми журналының Жариялау этикасына сәйкес ресми түрде қаралуы керек.

7. ЖАРИЯЛАНЫМ ЭТИКАСЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ЖАЛПЫ ТАЛАПТАР

7.1Негізділік және сенімділік

7.1.1 Зерттеу этикалық стандарттарға және тиісті заңдарға сәйкес жүргізілуі керек.

7.1.2 Зерттеушілер деректерді талдау және көрсету үшін қолайлы әдістерді қолдануы керек.

7.1.3 Авторлар өз жұмыстары үшін және жарияланымның мазмұны үшін ұжымдық жауапкершілікті қабылдауы керек.

7.1.4 Авторлар есептеулерді, мәтіндік деректерді және мәлімдемелердің дәлелін мұқият тексеруі керек.

7.2Адалдық

7.2.1 Зерттеушілер деректерді манипуляциясыз дұрыс нәтижелермен ұсынуы керек. Суреттер (микрографтар, рентген суреті, фотосуреттер және т.б.) түзетусіз ұсынылуы керек.

7.2.2 Зерттеушілер әдістер мен нәтижелерді нақты және бір мәнді сипаттауға тырысуы керек.

7.2.3 Зерттеудің демеушілері өз өнімінің шығарылуына немесе олардың позицияларына жағымсыз нәтижелерді жариялауға вето қоя алмайды (ерекшеліктер: қауіпсіздік мәселелері бойынша үкімет жіктеген зерттеулер).

7.2.4 Авторлар жіберілген, қабылданған немесе жарияланған жұмыста қате тапқан жағдайда редакторға жедел хабарлауы керек. Авторлар жарияланған деректерді түзету немесе теріске шығаруда редакторлармен ынтымақтастықта болуы керек.

7.2.5 Авторлар сілтеме жасаған мәліметтер дәйексөздер мен ескертпелерде дәл көрінуі керек.

7.2.6 Авторлар дәйексөз алынатын жұмысты оқымайынша, басқа басылымдардың сілтемелерін көшірмеуі керек.

7.3Тепетеңдік

7.3.1 Алдыңғы зерттеулердің мәліметтерімен салыстырғанда жаңа нәтижелер ұсынылуы керек. Басқа адамдардың жұмысы әділ ұсынылуы керек. Ғылыми шолулар мен қолданыстағы зерттеулердің синтезі толық, теңдестірілген және гипотезаны қолдайтын-қолдамайтынына қарамастан барлық тұжырымдарды қамтуы керек.

7.3.2 Зерттеудің шектеулілігі басылымдарда көрініс табуы керек.

7.4 Тұпнұсқалылық

7.4.1 Авторлар туындының түпнұсқалық болуы және басқа басылымда немесе басқа тілде жарияланбағаны үшін жеке жауапкершілікке ие болады. Егер редакторлар бірлесіп шығаруға келісім бермеген болса, жұмыс бір уақытта бірнеше басылымдарда ұсынылмауы керек. Егер мақалалар бірлесіп шығарылса – бұл факт оқырмандарға түсінікті болуы керек.

7.4.2 Қолданыстағы авторлық құқық туралы заңдар мен конвенциялар сақталуы керек. Көшірілген материал (кестелер, суреттер, кең дәйексөздер) түпнұсқа көзіне сілтеме жасай отырып көшірілуі керек.

7.4.3 Басқа зерттеушілердің бұрынғы жұмыстары мен жарияланымдары тиісті түрде келтірілуі және айтылуы керек. Барлық пайдаланылған әдебиеттер пайдаланылған әдебиеттер тізімінде көрсетілуі керек.

7.4.4 Басқа зерттеушілер ұсынған мәліметтер, мәтіндер, суреттер немесе идеялар өзінікі ретінде ұсынылмауы керек – басқа зерттеушілердің жарияланымдарынан алынған тікелей деректердің түпнұсқалық түсіндірмесі тырнақшаның ішінде жазылуы керек.

7.4.5 Бір ғылыми жобадан туындайтын бірнеше жарияланымдар нақты сәйкестендіріліп, алғашқы басылым туралы айтылуы керек. Әр түрлі аудиторияға бейімделген аудармалар мен ақпарат тиісті авторлық құқық конвенцияларына және басқа да талаптар мен рұқсаттарға сәйкес түпнұсқаға сілтеме жасай отырып нақты сәйкестендірілуі керек. Авторлар бұрын жарияланған кез келген шығарманы қайта жарияламас бұрын бірінші баспагерден рұқсат алуы керек.

7.5 Айқындық

7.5.1 Тікелей және жанама қаржылық қолдауды, жабдықтар мен материалдарды жеткізуді және басқа да көмек түрлерін (мысалы, статистикалық өңдеу) қоса, зерттеулерді қаржыландырудың барлық көздері көрсетілуі керек.

7.5.2 Авторлар зерттеудің рөлін демеушіге ашып көрсетуі керек (егер ол бар болса) – зерттеу алгоритмдерін, талдауды, түсіндіру және есеп беруды.

7.5.3 Авторлар алынған нәтижелерді түсіндіруге әсер етуі мүмкін қаржылық және қаржылық емес мүдделер мен қатынастарды көрсетуі керек. Авторлар бәсекелес мүдделерді ашып көрсету кезінде институционалдық талаптарды сақтауы керек.

7.6 Авторлық және тану

7.6.1 Ғылыми әдебиеттер зерттеу нәтижелерін жариялау кең аудиторияға қол жетімді болуы үшін, ал жаңалық ашқан авторлар белгілі болуы үшін қажет. Сондықтан ғылыми басылымдардың авторлығы әр автордың еңбекке қосқан үлесін дәл көрсетуі керек.

7.6.2 Зерттеулерге негізгі, онша маңызды емес немесе тек техникалық үлес қосылатын жағдайларда, барлық авторлар тиісті түрде тізімделуі керек. Журнал редакторлары авторлықтың қабылданған критерийлерін жариялауы және насихаттауы керек, олар авторлық дауды шешуге қатыса алмайды. Авторлық үшін жауапкершілік авторлардың өздеріне жүктеледі.

7.6.3 Зерттеушілер авторлық критерийлерге сәйкес келетін (жұмысқа үлкен үлес қосқан) тұлғалардың авторлар тізіміне енуін қамтамасыз етуі керек. Мекемелер мен журнал редакторлары «қонақ» – «сыйлық» – және «елес» – авторлықты болдырмайтын тәжірибелерді ынталандыруы керек: «қонақ авторлары» – авторлық критерийлерге сәйкес келмейтін, бірақ олардың еңбек өтілі, беделіне немесе әсеріне байланысты тізімге енгізілгендер; «елес-авторлар» – авторлық критерийлерге сәйкес келетін, бірақ авторлар тізіміне енбеген; «авторлар сыйлыққа» – белгіленген авторлық критерийлерге сәйкес келеді, бірақ жеке міндет жасау немесе төлем орнына айырбас ретінде көрсетілгендер.

7.6.4 Жауапты автор редактормен және авторлармен байланысып, авторларды хабардар етіп, олардың жарияланымға қатысты негізгі шешімдерді қабылдауына тартуы керек.

7.6.5 Авторлар шынымен де жұмысқа қатыспаған адамдардың қосқан үлестерін сипаттау үшін мойындауды пайдаланбауы керек.

7.7. Есеп беру және жауапкершілік

7.7.1 Барлық авторлар жұмысты оқып, танысып, басылымның нұсқаулықта көрсетілген қағидаларына сай болуын қамтамасыз етуі керек. Авторлар зерттеудің тұтастығына және есептілігіне бірлесіп жауапты болуы керек. Егер авторлар тек зерттеудің кейбір аспектілері мен олардың есептілігі үшін жауапкершілікті өз мойнына алса, бұл туралы басылымда айтылуы керек.

7.7.2 Егер жарияланғаннан кейін қателіктер мен кемшіліктер табылса, авторлар редактормен немесе баспагермен өз жұмысына тезірек түзету енгізу үшін жұмыс жасауы керек.

7.7.3 Авторлар деректерді сұраған басқа зерттеушілерге қол жетімді ету үшін тиісті конвенциялар, талаптар мен ережелерді сақтауы керек. Авторлар тиісті журнал стандарттарын сақтауы керек. Зерттеушілер материалдарды ортақ пайдаланудың шарты ретінде авторлықты талап ете алмайды.

7.7.4 Авторлар жарияланымнан, жарияланған қатынасхаттардан кейін пікірлерге тиісті жауап қайтаруы керек. Олар корреспонденттердің сұрақтарына жауап беруге тырысуы керек, қажет болған жағдайда түсініктемелер немесе қосымша мәліметтер келтіруі керек.

7.8. Рецензиялау және жарияланымдар

7.8.1 Авторлар баспагерлердің жарияланым әртүрлі журналдарда бір уақытта шолуға ұсынылмайды деген талаптарын орындауы керек.

7.8.2 Авторлар редакторға қарап шығудан бас тартқан жағдайда хабарлауы керек.

7.8.3 Авторлар рецензенттің түсініктемелеріне кәсіби және уақтылы жауап беруі керек.

7.8.4 Авторлар журналда жарияланғанға дейін зерттеу нәтижелері туралы түсінік беруге тыйым салатын баспагерлердің өтінімдерін құрметтеуі керек. Пресс-релиздер жұмысты дәл көрсетуі керек және зерттеу нәтижелерінен асып түсетін мәлімдемелерді қамтымауы керек.

7.9. Адамдар немесе жануарлар қатысатын зерттеулер есебі

7.9.1 ЖЭК-нің мақұлдауы, лицензиялау немесе тіркеу зерттеу басталудан бұрын алынуы қажет, егжей-тегжейлер есепте көрсетілуі керек.

7.9.2 Редакторлардың өтініші бойынша авторлар зерттеудің этикалық тұрғыдан рұқсат етілгені және жүргізілгендігі туралы дәлелдер ұсынуы керек (мысалы, рұқсаттардың, лицензиялардың көшірмелері).

7.9.3 Зерттеушілер зерттеу барысында жиналған жеке сәйкестендірілген ақпаратты жеке тұлғаның (немесе оның өкілінің) келісімінсіз жарияламауы немесе таратпауы керек. Зерттеушілер көптеген ғылыми журналдардың Интернетте еркін қол жетімді екенін есте ұстауы керек, сондықтан зиян келтіру қаупін білуі керек (зерттеуге қатысушылары немесе олардың отбасы мүшелеріне).

7.9.4 Зерттеушілер барлық маңызды нәтижелерді жариялауы керек. Барлық клиникалық зерттеулердің нәтижелерін жариялау үшін этикалық жауапкершілік бар. Гипотезаны жоққа шығаратын сәтсіз зерттеулерді немесе эксперименттерді жариялау басқа зерттеулердің (ұқсас жобаларға уақыт пен ресурстарды ысыраптаудың) алдын алуға көмектеседі. Шағын зерттеулердің және статистикалық маңызды нәтижелерге қол жеткізбейтіндердің қорытындылары жариялануы керек, өйткені оларды пайдалы ақпарат алу үшін пайдалануға болады (мысалы, мета-анализ арқылы).

7.9.5 Авторлар журнал редакторларына қажет болған жағдайда зерттеу хаттамаларын ұсынуы керек (мысалы, клиникалық зерттеулер жүргізген кезде). Тергеушілер клиникалық зерттеулерге арналған тіркеу талаптарын сақтауы және сынақ тіркеу нөмірін сол клиникалық сынаққа қатысты барлық жарияланымдарға енгізуі керек.

8. РЕСМИ ШАҒЫМДАРДЫ АВТОР(ЛАР) ТАРАПЫНАН БЕРІЛУІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚАРАСТЫРЫЛУЫ.

8.1 Автор(лар)дың қолы қойылған, толық аты-жөні, байланыс ақпараты (ұялы телефон нөмірі, пошталық мекен-жайы және электрондық пошта мекенжайы) көрсетілген қағидаларды, ғылыми және/немесе жарияланымдық этиканың стандарттарын бұзғаны және басылым процесінің бір немесе бірнеше қатысушылары (редакторлар, редакция алқасының мүшелері, рецензенттер) тарапынан этикаға жат мінез-құлық туралы шағымы Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институтының Этикалық Комиссиясына ұсынылады.

8.2 Этика комиссиясына жасырын түрде жіберілген шағымдар қарастырылмайды.

8.3 Шағымданушы (лар) шағымды ҚазОжРҒЗИ Этика жөніндегі Комиссияның қарауының кез келген кезеңінде, шағымды қайтарып алуға құқылы.

8.4 Этика жөніндегі коммисияға Жарияланым этикасы қағида(лар)рын, стандарт(тар)ын бұзу фактілері туралы Жарияланым қатысушы(лар)ына қатысты шағым түссе, ол қатысушылар өтініш беруші (лер) қол қойған шағымды жоққа шығаратын фактілерді (қағаз және / немесе электрондық форматта) Этика комиссиясының қаралуына , сондай-ақ өтініш беруші қол қойған шағымды (қағаз және / немесе электрондық форматта) Этика жөніндегі комиссияның шешіміне беруге құқылы.

9. ЖАРИЯЛАНЫМ ЭТИКАСЫ ҚАҒИДАЛАРЫН БҰЗУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ШАРАЛАР

9.1 Этика жөніндегі комиссияға жарияланым этикасының қағида(лар)ын және стандарт(тар)ын бұзу факті(лер), этикаға жат мінез-құлық туралы шағым түскен кезде, ол фактілер тиісті рәсімдерге сәйкес жедел тексерілуі керек, қажетті шаралар бейтараптықпен қабылдануы және оның нәтижелері бойынша Этика жөніндегі комиссияның шешімі хаттама түрінде дайындалуы керек.

9.2 Этика Комиссиясының хаттамасы негізінде немесе жарияланым этикасы қағида(лар)сы мен стандарт(тар)ын бұзу факті(лері), этикаға жат мінез-құлық бойынша қосымша тергеу жүргізуді талап ететін жекелеген жағдайларда, «ҚазОжРҒЗИ» АҚ Басқарма Төрағасының ғылыми ұйымдастырушылық қызметі жөніндегі орынбасары шағымда көрсетілген жарияланым этикасының қағида(лар)сын және стандарт(тар)ын бұзу факті (фактілерінің), этикаға жат мінез-құлықтың бар-жоғын анықтау үшін редакция алқасының мүшелерінен (шағым берілген мүше(лер)ні қоспағанда), тиісті ғылыми саланың мамандарынан комиссия тағайындау туралы бұйрық шығаруға құқылы.

9.3 Баспа процесінің бір немесе бірнеше қатысушы(лар)сына (ҚазОжРҒЗИ журналының бас редакторына, редакция мүше(лер)ріне, рецензент(тер)ге) қатысты «ҚазОжРҒЗИ» АҚ Басқарма Төрағасының ғылыми ұйымдастырушылық қызметі жөніндегі орынбасарының бұйрығымен тағайындалған арнайы комиссия , оларға қатысты жарияланым этикасының қағидат(тар)ы мен стандарт(тар)ын бұзу факті (-лері), ережелерде көрсетілген этикаға жат мінез-құлық туралы шағым расталған болса, ҚазОжРҒЗИ-нің Тәртіптік комиссиясына өтініш беру кезінде Қазақ онкология және радиология ҒЗИ-нің қызметкер(лер)і болып табылатын қатысушыға немесе жариялау процесінің бірнеше қатысушысына (ғылыми журналдың бас редакторына, редакция мүше(лер)іне, рецензент(тер)ге) қатысты сөгіс, қатаң сөгіс, лауазымын төмендету, жұмыстан шығару сияқты тәртіптік шаралар қолдану туралы ҚазОжРҒЗИ-нің Тәртіптік комиссиясына жүгінуге құқылы және өтінім беруге уәкілетті.

10. ӨЗГЕРІСТЕР ЕНГІЗУ ТӘРТІБІ

10.1 Осы стандарттың ережелері жариялау процесінің барлық қатысушылары үшін, соның ішінде «Қазақстан онкология және радиологиясы» ғылыми журналында қолжазбалар мен жарияланған мақалалардың авторлары, редакторлар, редакция алқаларының мүшелері, ғылыми журналдың рецензенттері үшін міндетті болып табылады және мүмкін нормативтік құжаттардың өзгеруіне және / немесе осы стандартта ескерілмеген шараларға байланысты өзгертілуі немесе толықтырылуы мүмкін.

10.2 Осы стандартқа өзгерістер «ҚазОжРҒЗИ» АҚ ғылыми-ұйымдастырушылық қызметі жөніндегі Басқарма Төрағасы орынбасарының бұйрығымен енгізіледі.

11. ЖАУПКЕРШІЛІКТІ БӨЛУ

11.1 Жарияланым процесінің әрбір қатысушысы, оның ішінде «Қазақстан онкология және радиологиясы» ғылыми журналында қолжазба мен жарияланған мақаланың авторы, бас редактор, редакция алқасының мүшесі, ғылыми журналдың рецензенті және басқа да адамдар қолжазбаны жариялау кезінде осы стандартта көрсетілген жарияланым этикасының қағидаттары, нормалары мен стандарттарының орындалуы мен сақталуы үшін жеке жауапкершілікте болады.

11.2 ҚазОжРҒЗИ этика комиссиясының әрбір мүшесі жариялау этикасы мен этикаға жат мінез-құлық қағидаттары бұзылған жағдайда қажетті шараларды қабылдауға жауапты.

11.3 Әрбір қолжазба авторы баспа этикасы қағидаттарын қатаң сақтау қажеттілігін басшылыққа алып, қолжазбаны баспаға ұсынудың барлық кезеңдерінде оларды адал ұстануы керек.

12. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

Осы стандарттың орындалуын бақылау «ҚазОжРҒЗИ» АҚ Басқарма Төрағасының ғылыми және ұйымдастырушылық қызмет жөніндегі орынбасарына жүктеледі.

13. ГЛОСАРИЙ (ТЕРМИНДЕР МЕН ҰҒЫМДАР)

1. Жарияланымдық этика (жарияланым этикасы) – бұл жарияланымдық процесс қатысушыларының: авторлардың, рецензенттердің, бас редактордың, редакция алқасы мүшелерінің және баспагердің, ғылыми мақалаларды жасау, тарату және рецензияланған журналдарда қолдану кезіндегі кәсіби мінез-құлық нормаларының жүйесі.
2. Ғылыми этика – бұл ғылыми қоғамдастықпен бекітілген және мойындалған мінез-құлық нормалары, ғылыми-зерттеу қызметімен айналысатын ғалымдардың этикалық мінез-құлық ережелері.
3. Ғылыми этика қағидалары – бұл ғылыми этиканың негізі болып табылатын ғылыми зерттеу нәтижелерін ұсынудағы ғылыми адалдық қағидалары.
4. Ғылыми журнал – ғылыми, педагогикалық қызметкерлер мен білім алушыларға, сондай-ақ оқырмандардың кең ауқымына арналған сараптамалық бағалау (рецензиялау) негізінде теориялық және қолданбалы зерттеулердің нәтижелері жарияланатын мерзімді басылым.
5. Баспагер – ғылыми журнал шығаратын заңды тұлға. «Қазақстан онкология және радиологиясы» ғылыми журналының баспагері – Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты болып табылады.
6. Этикаға жат мінез-құлық – қабылданған нормаларды, ғылыми этика қағидаларын бұзатын, үшінші тараптар және/немесе ұйымдар үшін жағымсыз салдар туғызатын басылым процесінің бір немесе бірнеше қатысушысының (автор, баспагер, бас редактор, редакция алқасының мүшесі, ғылыми журналдың рецензенті) мінез-құлқы, сондай-ақ ғылыми журналдарға арналған Жарияланымдар этикасы нормалары мен стандарттарына сәйкес келмейтін мінез-құлық.
Сонымен бірге жүріс-тұрыс этикаға жат деп келесі жағдайларда саналады, жарияланым процесінің бір немесе бірнеше қатысушылары (автор, баспагер, бас редактор, редакция алқасының мүшесі, ғылыми журналдың рецензенті) өзінің қолжазбаларына шолу жасаса, келісімшарттық және / немесе жалған шолуларды ұйымдастырса, ғылыми зерттеулер нәтижелерін жариялау үшін агенттік қызметтерге жүгінсе, авторлардың құрамын бұрмаласа, жалған ғылыми зерттеулерді жарияласа, қолжазба материалын (материалдарын) автордың (авторлардың) келісімінсіз басқа журналдарға / басылымдарға берсе, автордың (авторлардың) материалдарын үшінші тұлғаларға берсе, авторлық құқық пен құпиялылық қағидаларын бұзатын болса, дәйексөздермен айла-шарғы жасауға бағытталған әрекеттерді жүзеге асырса.
7. Ғылыми этика қағидаларын бұзу – ғылыми этиканың қабылданған қағидаттарын сақтамау болып табылады.
8. Мүдделер қақтығысы – бұл адамның (адамдар тобының) жеке және / немесе өзге де мүдделері шешім қабылдауға әсер етуі мүмкін деген жағдай және осылайша жарияланым процесі қатысушы(лар)на, үшінші тұлғаларға, қоғамға және / немесе ұйым(дар)ға, сонымен бірге осы адамның (адамдар тобының) жұмыс берушісі болып табылатын адамға залал келтіру.
9. Автордың аффилияциясы – ғылыми еңбектерде, өтініштерде, сауалнамаларда және т.б. ғылыми сыйақыларды, стипендияларды, гранттарды іздеуге арналған басқа құжаттарда көрсетілген ғалымның жұмыс орны, институционалды байланысы.
10. Бас редактор – журналдың редакциясын басқаратын және рецензиялау мен ғылыми редакциялау нәтижелері бойынша қолжазбаны шығаруға қатысты соңғы шешімді қабылдайтын редакция алқасының мүшесі.
11. Журналдың редакциялық алқасы (редакция алқасы) – журналға ғылыми басшылықты жүзеге асыратын, журналдың редакциялық саясатын анықтайтын және басқаратын, сондай-ақ журналдың келесі сандарын бекіту мен жариялау процесін ұйымдастыратын орган.
12. Журналдың редакциясы – бұл бас редакторға, жауапты хатшыға және редакцияның басқа мүшелеріне сілтеме жасау үшін қолданылатын жалпыланған атау.
13. Басылым процесі – қабылдау, рецензиялау, ғылыми редакциялау және қолжазбаны баспаға дайындау және ғылыми мақалаларды журналдың кезекті немесе келесі санында жариялау процесі.
14. Автор(лар) – бұл ғылыми жұмыстың тұжырымдамасына, ғылыми безендірілуіне, орындалуына және интерпретациясына үлкен үлес қосқан және ғылыми мақала жасауға қатысқан адам немесе адамдар тобы (ұжым).
15. Түпнұсқа мәтін – бұл басқа тілден алынбаған және аударылмаған, өз бетінше шығармашылық, зерттеу жұмыстарының нәтижесінде құрылған бастапқы түпнұсқа мәтін.
16. Қолжазба – бұл журналдың редакциясына баспаға жіберу үшін бұрын жарияланбаған автордың ғылыми жұмысы.
17. Ғылыми мақала – бұл автордың бұрын жарияланбаған және жаңа дамытушылық тұжырымдары мен ұсыныстарын қамтитын ғылыми зерттеудің теориялық, эксперименттік немесе талдамалық қызметінің соңғы немесе аралық нәтижелері. Бұл сондай-ақ бұрын жарияланған ғылыми зерттеулердің шолу мақаласы. Ғылыми мақаланың құрылымы, әдетте, тақырыптан, аннотациядан, түйінді сөздерден, негізгі ережелерден, кіріспеден, материалдар мен әдістерден, нәтижелерден, талқылаудан, қорытындыдан, қаржыландыру туралы ақпараттан (егер болса) және әдебиеттер тізімінен тұрады.
18. Фальсификация (лат. боямалау) – әдейі бұрмалау, қолдан жасау, (төлнұсқаны, шын нәрсені) жалғанмен ауыстырып қою.
19. Деректерді бұрмалау (misrepresentation) – бұл оқу жұмысында, ғылыми зерттеулерде қажетті нәтиже алу үшін ақпараттарды өзгерту.
20. Фабрикация – дәлелденбеген немесе шындыққа сәйкес келмейтін деректерді ғылыми жұмыстарда және / немесе басқа жұмыстарда ұсыну және пайдалану.
21. Жалған авторлық – жалған, шынайы емес, анонимизация, жалған анонимизация, мистификация, автор рөлін ойнау.
22. Жалған бірлескен авторлық – ғылыми жұмыстарға, зерттеулерге үлес қоспаған адамдарды және т.б., сыйлықақы, стипендия, грант алуға өтініштерін ғылыми жұмыстың авторлары тобына қосу (мақалалар, баяндамалар, монографиялар және т.б.).
23. Жарияланымды қайталамауы – Бұл автордың жарияланған зерттеулеріне негізделген, кішігірім өзгертулермен, тақырыпты қайта жөндеумен, аннотациямен, мақала мәтінінің бір бөлігімен және т.б. немесе мақаланың басқа тілге аударылған мәтіні, олардың көшірмесін жасау кезінде бұрын жүргізілген зерттеулер туралы ақпаратты жасыру, баспагерге, журналдың редакциясына ескертусіз қайта шығару және / немесе ғылыми жұмысты негізсіз өз бетінше алу юолып табылады.
24. Басқа адамдардың нәтижелерін иемдену дегеніміз – ғалым немесе ғалымдар тобы лайықсыз немесе заңсыз пайда алу үшін жасаған қасақана алдау.
25. Плагиат – нағыз авторлықты көрсетпей (дереккөздерге сілтеме жасамай) өзгеніңкін, кірме мәтінді, идеяларды, жұмыстарды өзінікі ретінде пайдалану, немесе кірме мәтіндерді сілтемелерімен бірге олардың орындайлған жұмыстың өз бетінше жасалғанына күмән келтіретін осындай түр мен көлемде пайдалану.Сілтемені фальсификациялау плагиаттың бір түрі ретінде де қарастырылады. Плагиат Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасын бұзу болып табылады және заңды жауапкершілікке әкеп соғады.
26. Өзіндік плагиат – бұл автордың өзінің шығармасының бұрын жарық көргендігін көрсетпей, өзінің шығармасын ішінара немесе толығымен қайта жариялауы.
27. Ғылыми жұмысты рецензиялау – ғылыми жұмыстың сапасын, нәтижелерді ұсынудың дұрыстығы мен сенімділігін қамтамасыз ету мақсатында сол саладағы ғалымдардың ғылыми еңбектерді (мақалалар, монографиялар, грантқа, жобаға өтінімдер және т.б.) қарау тәртібі.
28. Рецензент – ғылыми жұмыстарға сараптама жүргізуге уәкілеттік берілген белгілі бір ғылыми білім саласындағы ғалым-маман.
29. Ғылыми жұмыстар сараптамасы – сарапшылардың (рецензенттің) пікіріне сүйене отырып, кейіннен шешім қабылдау және таңдау мақсатында ғылыми жұмыстың бағасын алу процесі.
30. Мақаланы ретракциялау (retraction) – бұл оқырмандарды елеулі қателері немесе қате деректері бар жарияланымдар туралы ескерту процедурасы немесе олардың қорытындыларына сенуге болмайтындығы туралы ақпарат. Дұрыс емес мәліметтер шынайы қателіктердің немесе зерттеулердегі дұрыс емес әрекеттердің нәтижесі болуы мүмкін.
31. Erratum (жаңсақ басу) – бұл әдетте басылған мәтіндегі жазатайым қателік. Негізінде, жаңсақ басу нәтижесінде сөздегі әріптердің реті бұзылады, бір әріп сөзден жоғалады, артық әріп қосылады немесе бір әріп екінші әріппен ауыстырылады.
32. Corrigendum (түзету)– ғылыми жұмыс мәтініндегі жаңсақ басуларды, орфографиялық, грамматикалық, стилистикалық пунктуациялық қателерді түзету.