С.С. ДЬЯКОВ ^1-3, Ж.Б. ТЕЛЬМАНОВА ^1,4,5, З.А. БИЛЯЛОВА ^1,5, Ж.Р. АЖЕТОВА ^4,1, Г.С. ИГИСИНОВА ^6,1, С.Т. ОРОЗБАЕВ ^4,1, И.О. КУДАЙБЕРГЕНОВА ^2,5, Н.С. ИГИСИНОВ ^1,2,4,5

1. «Central Asian Institute for Medical Research» ҚБ, Астана, Қазақстан Республикасы;
2. «Ахунбаев атындағы Қырғыз мемлекеттік медицина академиясы» ММ, Бішкек, Қырғыз Республикасы;
3. ҚР ДСМ «Академик Н.Д. Батпенов атындағы Ұлттық Травматология және ортопедия ғылыми орталығы» ШЖҚ РМК, Астана, Қазақстан Республикасы;
4. НАО «Медицинский университет Астана», Астана, Республика Казахстан;
5. «Eurasian Institute for Cancer Research» ҚБ, Бішкек, Қырғыз Республикасы;
6. «С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті» КеАҚ, Алматы, Қазақстан Республикасы

DOI: https://www.doi.org/10.52532/2521-6414-2022-4-66-4-9

УДК: 616.61-006.6-036.8-079(576)

Жыл: 2022 шығарылуы: 66 номер: 4 страницы: 4-9

Скачать PDF:

ТҰЖЫРЫМ

Өзектілігі: Бүкіл әлемде бүйрек қатерлі ісігі (БҚІ) ерлерде жиі диагноз қойылған қатерлі ісіктердің алтыншы, ал әйелдерде 10-шы орында, сәйкесінше барлық қатерлі ісік диагноздарының 5% және 3% құрайды. 2020 жылы Халықаралық қатерлі ісіктерді зерттеу агенттігінің мәліметтері бойынша әлемде БҚІ 431 288 жаңа жағдай және 179 368 өлім тіркелді, ал 2040 жылға қарай бүйрек қатерлі ісігінің жаңа жағдайлары 40,4%-ға (605 726 жағдай), ал осы патологиядан қайтыс болғандар саны 59,4%-ға (285 906 өлім) өседі деп болжануда.
Зерттеудің мақсаты: Қазақстандағы онкологиялық көмектің 2010-2019 жылдардағы қызметін бағалау үшін бүйрек обыры бойынша кейбір көрсеткіштерді (сырқаттанушылық, өлім-жітім, ерте диагностика, қараусыздық, морфологиялық верификация) талдау.
Зерттеу әдістері: Зерттеу материалы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 2010-2019 жылдардағы БҚІ (АХЖ 10 – С64) қатысты № 7 және 35 жылдық нысандары – сырқаттанушылық, өлім – жітім, ерте диагностика, қараусыздық, морфологиялық верификация деректері болды. Негізгі әдіс ретінде биомедициналық статистиканың сипаттамалық және аналитикалық әдістерін қолдана отырып, ретроспективті зерттеу қолданылды.
Нәтижелер: 2010-2019 жылдары республикада БҚІ-нің 10 966 жаңа жағдайы және осы патологиядан 3 866 өлім тіркелді. БҚІ-нен сырқаттанушылық 5,9±0,2%⁰⁰⁰ (2010 ж.)-ден 6,7±0,2%⁰⁰⁰-ге дейін 2019 жылы өсті (р=0,000). Динамикада БҚІ-нен болатын өлім-жітім көрсеткіші 2,6±0,1%⁰⁰⁰ (2010 ж.)-дан 2019 жылы 1,8±0,1%⁰⁰⁰-ға дейін (р=0,000) төмендеу үрдісіне ие болды. Зерттеу кезінде мынадай үрдіс анықталады: ерте диагностика көрсеткіштері (І-ІІ кезеңдегі науқастардың үлес салмағы) 50,7%-дан (2010 ж.) 2019 жылы 69,1%-ға дейін жақсарды және тиісінше асқынған III саты (31,2%-дан 14,6%-ға дейін) және IV сатыдағы (18,1%-дан 16,0%-ға дейін) науқастардың үлес салмағының көрсеткіштері айтарлықтай азайды. ТІҚІ кезінде морфологиялық верификация көрсеткіштері тиісінше 2010 жылдан 2019 жылға дейін 34,2%-ға, атап айтқанда 85,2%-дан 95,2%-ға дейін жақсарды.
Қорытынды: Бүйрек қатерлі ісігінің көбеюі тиімді алдын алу шаралары мен скринингтік бағдарламаларды әзірлеу үшін қауіп факторларымен себеп-салдарлық байланыстарды одан әрі зерттеуді талап етеді.
Түйінді сөздер: бүйрек қатерлі ісігі, сырқаттанушылық, өлім-жітім, ерте диагностика, қараусыздық, морфологиялық верификация.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Siegel R.L., Miller K.D., Jemal A. Cancer statistics, 2018 // CA Cancer J Clin. – 2018. – Vol. 68. – P. 7-30. https://doi.org/10.3322/caac.21442
2. Ferlay J., Ervik M., Lam F., Colombet M., Mery L., Piñeros M. Global Cancer Observatory: Cancer Today. – Lyon, France: International Agency for Research on Cancer, 2020. https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/cancers/29-Kidney-fact-sheet.pdf. 01.11.2022
3. Ferlay J., Ervik M., Lam F., Colombet M., Mery L., Piñeros M. Global Cancer Observatory: Cancer Tomorrow. – Lyon, France: International Agency for Research on Cancer, 2020. https://gco.iarc.fr/tomorrow/en/dataviz/tables?cancers=29&single_unit=50000&mode=population. 01.11.2022
4. Znaor A., Lortet-Tieulent J., Laversanne M., Jemal A., Bray F. International variations and trends in renal cell carcinoma incidence and mortality // Eur. Urol. – 2015. – Vol. 67. – P. 519-530. https://doi.org/10.1016/j.eururo.2014.10.002
5. Capitanio U., Montorsi F. Renal cancer // Lancet. – 2016. – Vol. 387. – P. 894-906. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(15)00046-X
6. Behrens G., Leitzmann M.F. The association between physical activity and renal cancer: systematic review and meta-analysis // Br. J. Cancer. – 2013. – Vol. 108. – P. 798-811. https://doi.org/10.1038/bjc.2013.37
7. Yang X.F., Ma G., Feng N.H., Yu D.S., Wu Y., Li C. Twist2 and CD24 expression alters renal microenvironment in obesity associated kidney cancer // Eur. Rev. Med. Pharmacol. Sci. – 2018. – Vol. 22. – P. 358-364. https://doi.org/10.26355/eurrev_201801_14180
8. Maher E.R. Hereditary renal cell carcinoma syndromes: diagnosis, surveillance and management // World J. Urol. – 2018. – Vol. 36(12). – P. 1891-1898. https://doi.org/10.1007/s00345-018-2288-5
9. Menko F.H., Maher E.R. Diagnosis and management of hereditary renal cell cancer // Recent Results Cancer Res. – 2016. – Vol. 205. – P. 85-104. https://doi.org/10.1007/978-3-319-29998-3_6
10. Cheungpasitporn W., Thongprayoon C., O’Corragain O.A., Edmonds P.J., Ungprasert P., Kittanamongkolchai W., Erickson S.B. The risk of kidney cancer in patients with kidney stones: a systematic review and meta-analysis // QJM. – 2015. – Vol. 108. – P. 205-212. https://doi.org/10.1093/qjmed/hcu195
11. Hendriks S.H., Schrijnders D., van Hateren K.J., Groenier K.H., Siesling S., Maas A.H.E.M., Landman G.W.D., Bilo H.J.G., Kleefstra N. Association between body mass index and obesity-related cancer risk in men and women with type 2 diabetes in primary care in the Netherlands: a cohort study (ZODIAC-56) // BMJ Open. – 2018. – Vol. 8. – Art. ID: e018859. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2017-018859
12. Pearson-Stuttard J., Zhou B., Kontis V., Bentham J., Gunter M.J., Ezzati M. Worldwide burden of cancer attributable to diabetes and high body-mass index: a comparative risk assessment // Lancet. Diabetes Endocrinol. – 2018. – Vol. 6 (6). – P. e6-e15. https://doi.org/10.1016/S2213-8587(18)30150-5
13. Tahbaz R., Schmid M., Merseburger A.S. Prevention of kidney cancer incidence and recurrence: lifestyle, medication and nutrition // Curr. Opin. Urol. – 2018. – Vol. 28(1). – P. 62-79. https://doi.org/10.1097/MOU.0000000000000454
14. Karami S., Daughtery S.E., Schwartz K., et al. Analgesic use and risk of renal cell carcinoma: A case-control, cohort and meta-analytic assessment // Int. J. Cancer. – 2016. – Vol. 139(3). – P. 584-592. https://doi.org/10.1002/ijc.30108
15. Petejova N., Martinek A. Renal cell carcinoma: Review of etiology, pathophysiology and risk factors // Biomed Pap. – 2016. – Vol. 160(2). – P. 183-194. https://doi.org/10.5507/bp.2015.050
16. Lotan Y., Karam J.A., Shariat S.F., Gupta A., Roupret M., Bensalah K., Margulis V. Renal-cell carcinoma risk estimates based on participants in the prostate, lung, colorectal, and ovarian cancer screening trial and national lung screening trial // Urol. Oncol. – 2016. – Vol. 34(167). – P. e9-e16. https://doi.org/10.1016/j.urolonc.2015.10.011
17. Gild P., Ehdaie B., Kluth L.A. Effect of obesity on bladder cancer and renal cell carcinoma incidence and survival // Curr Opin Urol. – 2017. – Vol. 27(5). – P. 409-414. https://doi.org/10.1097/MOU.0000000000000425
18. Chien C.C., Han M.M., Chiu Y.H., Wang J.J., Chu C.C., Hung C.Y., Sun Y.M., Yeh N.C., Ho C.H., Lin C.C., Kao H.Y., Weng S.F. Epidemiology of cancer in end-stage renal disease dialysis patients: a national cohort study in Taiwan // J. Cancer. – 2017. – Vol. 8. – P. 9-18. https://doi.org/10.7150/jca.16550
19. Mazzucotelli V., Piselli P., Verdirosi D., Cimaglia C., Cancarini G., Serraino D., Sandrini S. De novo cancer in patients on dialysis and after renal transplantation: north-western Italy, 1997-2012 // J. Nephrol. – 2017. – Vol. 30. – P. 851-857. https://doi.org/10.1007/s40620-017-0385-y
20. Saly D.L., Eswarappa M.S., Street S.E., Deshpande P. Renal Cell Cancer and Chronic Kidney Disease // Adv Chronic Kidney Dis. – 2021. – Vol. 28(5). – P. 460-8.e1. https://doi.org/10.1053/j.ackd.2021.10.008
21. Lowrance W.T., Ordoñez J., Udaltsova N., Russo P., Go A.S. CKD and the risk of incident cancer // J. Am. Soc. Nephrol. – 2014. – Vol. 25. – P. 2327-2334. https://doi.org/10.1681/ASN.2013060604
22. Rossi S.H., Fielding A., Blick C., Handforth C., Brown J.E., Stewart G.D. Setting research priorities in partnership with patients to provide patient-centered urological cancer care // Eur. Urol. – 2019. – Vol. 75. – P. 891-893. https://doi.org/10.1016/j.eururo.2019.03.008
23. Cancer Research UK. Bladder cancer statistics // www.cancerresearchuk.org/health-professional/cancer-statistics/statistics-by-cancer-type/bladder-cancer. 09.11.2022
24. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. Демографическая статистика [Byuro nacional’noj statistiki Agentstva po strategicheskomu planirovaniyu i reformam Respubliki Kazaxstan. Demograficheskaya statistika (in Russ.)]. https://stat.gov.kz/official/industry/61/statistic/6
25. Ahmad O.E., Boschi-Pinto C., Lopez A.D., Murray C.J.L., Lozano R., Inoue M. Age standardization of rates: a new WHO standard. – GPE Discussion Paper Series: No.31. – EIP/GPE/EBD World Health Organization, 2001. https://cdn.who.int/media/docs/default-source/gho-documents/global-health-estimates/gpe_discussion_paper_series_paper31_2001_age_standardization_rates.pdf. 21.11.2022
26. Мерков А.М., Поляков Л.Е. Санитарная статистика. – Ленинград: Медицина, 1974 г. – 384 с. [Merkov A.M., Polyakov L.E. Sanitarnaya statistika. – Leningrad: Medicina, 1974 g. – 384 s. (in Russ.)].
27. Гланц C. Медико-биологическая статистика. Пер. с англ. — М.: Практика, 1998. – 459 с.
28. Расчет t-критерия Стьюдента при сравнении средних величин (онлайн калькулятор) [Raschet t-kriteriya St’yudenta pri sravnenii srednix velichin (onlajn kal’kulyator) (in Russ.)] https://medstatistic.ru/calculators/averagestudent.html. 21.11.2022
29. Закон Республики Казахстан. О государственной статистике: утв. 19 марта 2010 года, № 257-IV [Zakon Respubliki Kazaxstan. O gosudarstvennoj statistike: utv. 19 marta 2010 goda, № 257-IV (in Russ.)] // http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z100000257
30. WMA Declaration of Helsinki – Ethical Principles for Medical Research Involving Human Subjects. – 2013. . 21.11.2022.
31. Alkhateeb S.S., Alkhateeb J.M., Alrashidi E.A. Increasing trends in kidney cancer over the last 2 decades in Saudi Arabia // Saudi Med J. – 2015. – Vol. 36. – P. 698-703. https://doi.org/10.15537/smj.2015.6.10841
32. Arabsalmani M., Mohammadian-Hafshejani A., Ghoncheh M., Hadadian F., Towhidi F., Vafaee K., Salehiniya H. Incidence and mortality of kidney cancers, and human development index in Asia; a matter of concern // J. Nephropathol. – 2016. – Vol. 6. – P. 30-42. https://doi.org/10.15171/jnp.2017.06
33. Thorstenson A., Bergman M., Scherman-Plogell A.H., Hosseinnia S., Ljungberg B., Adolfsson J., Lundstam S. Tumour characteristics and surgical treatment of renal cell carcinoma in Sweden 2005-2010: a population-based study from the national Swedish kidney cancer register // Scand. J. Urol. – 2014. – Vol. 48. – P. 231-238. https://doi.org/10.3109/21681805.2013.864698