Д.Р. КАЙДАРОВА^1,2, О.В. ШАТКОВСКАЯ¹, А.А. ХОЖАЕВ², И.К. ЛАВРЕНТЬЕВА¹, А.М. НУРМУХАМБЕТ², А.А. САМИХОВА²

1. «Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты» АҚ, Алматы, Қазақстан Республикасы;
2. «С.Ж. Асфендияров атындағы қазақ ұлттық медицина университеті» АҚ, Алматы, Қазақстан Республикасы

DOI: https://www.doi.org/10.52532/2521-6414-2023-4-70-4-11

ОӘЖ: 616.33-006.6-036.22-037

Жыл: 2023 шығарылуы: 70 номер: 4 беттер: 4-11

PDF файлын жүктеп алыңыз:

АҢДАТПА

Өзектілігі: Асқазан обыры – бұл асқазан шырышты қабығының жасушаларынан шығатын қатерлі эпителиалдық ісіктердің гетерогенді тобы, әлемнің көптеген елдерінде қатерлі ісіктердің ең кең таралған түрлерінің бірі. Бірақ, бірнеше рет жасалған әрекеттерге қарамастан, обырдың осы түрі бойынша ерте масштабты (скринингтік) анықтау технологиясына сенімді тәсілдер жоқ. Бұл әлемнің көптеген елдерінде асқазан обырының асқынған түрлерін кеш анықтаудың жоғары жиілігіне, науқастардың бір жылдық өлім-жітімінің жоғары болуына және олардың бес жылдық өмір сүруінің төмен болуына себепші болады. Қазiргi уақытта асқазан обыры бойынша толық скрининг аурудың жоғары деңгейi бар Жапонияда, Кореяда және Қытайда ғана жүргiзiледi.
Зерттеудің мақсаты – «Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты» Акционерлік қоғамының («ҚазОРҒЗИ» АҚ) мамандарының Қазақстандағы асқазан обырының жағдайы туралы жинақтаған жеке материалдарын, бірақ жекелеген елдердегі асқазан обырының эпидемиологиясы мәселелері бойынша әдеби деректерді ретроспективті талдау; әлемде асқазан обырын ерте анықтау бойынша скринингтердің түрлері мен нәтижелері туралы ақпаратты талдау.
Әдістері: «Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты» Акционерлік қоғамының («ҚазОРҒЗИ» АҚ) мамандарының Қазақстандағы асқазан обырының жағдайы туралы жинақтаған жеке материалдарын, бірақ жекелеген елдердегі асқазан обырының эпидемиологиясы мәселелері бойынша әдеби деректерді ретроспективті талдау; әлемде асқазан обырын ерте анықтау бойынша скринингтердің түрлері мен нәтижелері туралы ақпаратты талдау.
Нәтижелер: Қазақстанда 2021 жылдан бастап асқазан обырынан сырқаттанушылық пен өлім-жітімнің көпжылдық төмендеуі іске қосылған нысандардың жоғары жиілігі, науқастардың салыстырмалы жоғары өлімі мен бес жылдық өмір сүру деңгейінің төмендігі аясында РЖ сырқаттанушылықтың тұрақты өсуімен ауыстырылды. Бұл ретте әлемде халықтың асқазан обырын ерте анықтауға скрининг жүргізудің белгілі бір тәсілдерінің тәжірибесі бар.
Қорытынды: Елдiң көптеген өңiрлерiнде асқазан обырымен сырқаттанудың жоғары деңгейi соңғы жылдары оны ерте анықтауға скрининг жүргiзудiң оңтайлы нысандарын iздестiрудi және әзiрлеудi талап етедi, бұл асқазан обырынан өлiм-жiтiмдi азайтуға және науқастардың бес жылдық өмiр сүруiн арттыруға мүмкiндiк бередi.
Түйін сөздер: асқазан обыры, сырқаттану, өлім-жітім, көрсеткіштердің динамикасы, Қазақстанның өңірлері, скрининг.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Parkin D.M., Bray F., Ferley J., Pisani P. Global cancer statistics, 2002 // CA Cancer J. Clin. – 2005. – Vol. 55(2). – P. 74-108. https://doi.org/10.3322/canjclin.55.2.74
2. Forman D., Burley V.J. Gastric cancer: global pattern of the disease and an overview of environmental risk factors // Best Pract. Res. Clin. Gastroenterol. – 2006. – Vol. 20 (4). – P. 633-649. https://doi.org/10.1016/j.bpg.2006.04.008
3. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. Демографическая статистика [Bjuro nacional’noj statistiki Agentstva po strategicheskomu planirovaniju i reformam Respubliki Kazahstan. Demograficheskaja statistika (in Russ.)]. https://old.stat.gov.kz/for_users/dyna-mic
4. Siegel R.L., Miller K.D., Jemal A. Cancer statistics, 2020 // CA Cancer J. Clin. – 2020. – 70 (1). – P. 7-30. https://doi.org/10.3322/caac.21590
5. Nguyen M. Рак желудка // Справочник МSD. – Март 2021 [Nguyen M. Rak zheludka // Spravochnik MSD. – Mart 2021 (in Russ.)]. https://www.msdmanuals.com/ru/профессиональный/заболевания-желудочно-кишечного-тракта/опухоли-желудочно-кишечного-тракта/рак-желудка/?autoredirectid=1504
6. Аксель Е.М., Давыдов М.И. Статистика заболеваемости и смертности от злокачественных новообразований в 2000 году // Злокачественные новообразования в России и странах СНГ в 2000 году: сб. – Москва: РОНЦ им. Н.Н. Блохина РАМН, 2002. – C. 85-106 [Aksel’ E.M., Davydov M.I. Statistika zabolevaemosti i smertnosti ot zlokachestvennyx novoobrazovanij v 2000 godu // Zlokachestvennye novoobrazovaniya v Rossii i stranax SNG v 2000 godu: sb. – Moskva: RONC im. N.N. Bloxina RAMN, 2002. – C. 85-106 (in Russ.)]. https://www.demoscope.ru/weekly/2002/089/analit03.php
7. Давыдов М.И., Аксель Е.М. Заболеваемость злокачественными новообразованиями населения России и стран СНГ в 2008 году // Вестник РОНЦ им. Н.Н. Блохина РАМН. – 2009. – Т. 22, №3. – C. 52-54 [Davydov M.I., Aksel’ E.M. Zabolevaemost’ zlokachestvennymi novoobrazovanijami naselenija Rossii i stran SNG v 2008 godu // Vestnik RONC im. N.N. Blohina RAMN. – 2009. – T. 22, №3. – S. 52-54 (in Russ.)]. https://cyberleninka.ru/article/n/zabolevaemost-zlokachestven-nymi-novoobrazovaniyami-naseleniya-rossii-i-stran-sng-v-2008-g-1
8. Всемирная организация здравоохранения (ВОЗ). Информационные бюллетени. Рак. [Vsemirnaya organizaciya zdravooxraneniya (VOZ). Informacionnye byulleteni. Rak (in Russ.)]. https://www.who.int/ru/news-room/fact-sheets/detail/cancer
9. American Cancer Society. Key Statistics about Stomach Cancer. How common is stomach cancer? https://www.cancer.org/content/dam/CRC/PDF/Public/8838.00.pdf. 12.12.2023.
10. Всё не напрасно. Рак желудка в цифрах. Как часто рак желудка диагностируют в мире [Vsyo ne naprasno. Rak zheludka v cifrax. Kak chasto rak zheludka diagnostiruyut v mire (in Russ.)] https://wiki.nenaprasno.ru/nosologies/rak-zheludka/rak-zhe-ludka-v-tsifrakh/739#. 12.12.2023.
11. Злокачественные новообразования в России в 2018 году (заболеваемость и смертность) / под ред. А.Д. Каприна, В.В. Старинского, Г.В. Петровой. – М.: МНИОИ им. П.А. Герцена, филиал ФГБУ «НМИЦ радиологии» МЗ РФ, 2019. – 250 с. [Zlokachestvennye novoobrazovaniya v Rossii v 2018 godu (zabolevaemost’ i smertnost’) / pod red. A.D. Kaprina, V.V. Starinskogo, G.V. Petrovoj. – M.: MNIOI im. P.A. Gercena, filial FGBU «NMIC radiologii» MZ RF, 2019. – 250 s. (in Russ.)]. https://oncology-association.ru/wp-content/uploads/2020/09/2018.pdf
12. Злокачественные новообразования в России в 2021 году (заболеваемость и смертность) / под ред. А.Д. Каприна, В.В. Старинского, А.О. Шахзадовой. – М.: МНИОИ им. П.А. Герцена − филиал ФГБУ «НМИЦ радиологии» МЗ РФ, 2022. – 252 с. [Zlokachestvennye novoobrazovaniya v Rossii v 2021 godu (zabolevaemost’ i smertnost’) / pod red. A.D. Kaprina, V.V. Starinskogo, A.O. Shaxzadovoj. – M.: MNIOI im. P.A. Gercena − filial FGBU «NMIC radiologii» MZ RF, 2022. – 252 s. (in Russ.)]. https://oncology-association.ru/wp-content/uploads/2022/11/zlokachestvennye-novoobrazovaniya-v-rossii-v-2021-g_zabolevaemost-i-smertnost.pdf
13. ONCOLOGY.ru / Информационный портал / Рак желудка (С16) [ONCOLOGY.ru / Informacionnyj portal / Rak zheludka (S16) (in Russ.)]. http://www.oncology.ru/specialist/epidemiology/malignant/C16/
14. Арзыкулов Ж.А., Ермекбаева Б.Е., Сейтказина Г.Д. Показатели онкологической службы РК за 2000 год. Статистические материалы. – Алматы, 2001. – 48 с. [Arzykulov Zh.A., Ermekbaeva B.E., Sejtkazina G.D. Pokazateli onkologicheskoj sluzhby RK za 2000 god. Statisticheskie materialy. – Almaty, 2001. – 48 s. (in Russ.)]. https://onco.kz/nauchno-medicinskaja-biblioteka-kazahskogo-nii-onkologii-i-radiologii/
15. Нургазиев К.Ш., Сейтказина Г.Д., Байпеисов Д.М., Сейсенбаева Г.Т., Ажмагамбетова А.Е., Жылкайдарова А.Ж. Показатели онкологической службы Республики Казахстан за 2012 год. Статистические материалы. – Алматы, 2013. – 108 c. [Nurgaziev K.Sh., Sejtkazina G.D., Bajpeisov D.M., Sejsenbaeva G.T., Azhmagambetova A.E., Zhylkajdarova A.Zh. Pokazateli onkologicheskoj sluzhby Respubliki Kazahstan za 2012 god. Statisticheskie materialy. – Almaty, 2013. – 108 s. (in Russ.)]. https://onco.kz/news/pokazateli-onkologicheskoj-sluzhby-respubliki-kazahstan-za-2012-god/
16. Жылкайдарова А.Ж. Оценка динамики показателей заболеваемости и смертности от рака желудка в Казахстане за 2004-2014 годы // Онкология и радиология Казахстана. – 2017. – №1(43). – C. 12-19 [Zhylkajdarova A.Zh. Ocenka dinamiki pokazatelej zabolevaemosti i smertnosti ot raka zheludka v Kazahstane za 2004-2014 gody // Onkologija i radiologija Kazahstana. – 2017. – №1(43). – C. 12-19 (in Russ.)] http://oncojournal.kz/ru/ocenka-dinamiki-pokazatelej-zabolev/
17. Кайдарова Д.Р., Ауезова Э.Т., Чингисова Ж.К., Сейсенбаева Г.Т., Ажмагамбетова А.Е., Жылкайдарова А.Ж. Показатели онкологической службы Республики Казахстан за 2015 год. Статистические материалы. – Алматы, 2016 [Kajdarova D.R., Auezova Je.T., Chingisova Zh.K., Sejsenbaeva G.T., Azhmagambetova A.E., Zhylkajdarova A.Zh. Pokazateli onkologicheskoj sluzhby Respubliki Kazahstan za 2015 god. Statisticheskie materialy. – Almaty, 2016 (in Russ.)]. https://onco.kz/news/pokazateli-onkologicheskoj-sluzhby-respubliki-kazahstan-za-2015-god/
18. Кайдарова Д.Р., Балтабеков Н.Т., Душимова З.Д., Шатковская О.В., Сейсенбаева Г.Т., Ажмагамбетова А.Е., Жылкайдарова А.Ж., Лаврентьева И.К. Показатели онкологической службы Республики Казахстан за 2019 год. Статистические и аналитические материалы. – Алматы, 2020. – 226 c. [Kajdarova D.R., Baltabekov N.T., Dushimova Z.D., Shatkovskaja O.V., Sejsenbaeva G.T., Azhmagambetova A.E., Zhylkajdarova A.Zh., Lavrent’eva I.K. Pokazateli onkologicheskoj sluzhby Respubliki Kazahstan za 2019 god. Statisticheskie i analiticheskie materialy. – Almaty, 2020. – 226 s. (in Russ.)] https://onco.kz/news/pokazateli-onkologicheskoj-sluzhby-respubliki-kazahstan-za-2019-god/
19. Душимова З.Д., О.В. Шатковская, Б.Т. Онгарбаев, Г.Т. Сейсенбаева, А.Е. Ажмагамбетова, А.Ж. Жылкайдарова, И.К. Лаврентьева, М.С. Саги. Показатели онкологической службы Республики Казахстан за 2020 год: статистические и аналитические материалы / под ред. Д.Р. Кайдаровой. – Алматы, 2021. – 366 с. [Dushimova Z.D., O.V. Shatkovskaya, B.T. Ongarbayev, G.T. Seisenbaeva, A.E. Azhmagambetova, A.Zh. Zhylkaidarova, I.K. Lavrent’eva, M.S. Sagi. Pokazateli onkologicheskoj sluzhby Respubliki Kazaxstan za 2020 god: statisticheskie i analiticheskie materialy / pod red. D.R. Kaidarovoi. – Almaty, 2021. – 366 s. (in Russ.)]. https://onco.kz/news/pokazateli-onkologicheskoj-sluzhby-respubliki-kazahstan-za-2020-god/
20. Кайдарова Д.Р., Шатковская О.В., Онгарбаев Б.Т., Сейсенбаева Г.Т., Ажмагамбетова А.Е., Жылкайдарова А.Ж., Лаврентьева И.К., Саги М.С. Показатели онкологической службы Республики Казахстан за 2022 год: статистические и аналитические материалы / под ред. Д.Р. Кайдаровой. – Алматы, 2023. – 430 с. [Kaidarova D.R., Shatkovskaya O.V., Ongarbaev B.T., Sejsenbaeva G.T., Azhmagambetova A.E., Zhylkaidarova A.Zh., Lavrent’eva I.K., Sagi M.S. Pokazateli onkologicheskoj sluzhby Respubliki Kazaxstan za 2022 god: statisticheskie i analiticheskie materialy / pod red. D.R. Kaidarovoi. – Almaty, 2023. – 430 s. (in Russ.)]. https://onco.kz/kz/news/pokazateli-onkologicheskoj-sluzhby-respubliki-kazahstan-za-2022-god/
21. Базин И.С., Гарин А.М. Рак желудка: значение проблемы и современные возможности лечения // Рус. Мед. Ж. – 2002. – Т. 10, №14. – С. 575-618 [Bazin I.S., Garin A.M. Rak zheludka: znachenie problemy i sovremennye vozmozhnosti lechenija // Rus. Med. Zh. – 2002. – T. 10, №14. – S. 575-618 (in Russ.)]. https://www.rmj.ru/articles/onkologiya/Rak_gheludka_znachenie_problemy_i_sovremennye_vozmoghnosti_lecheniya/#ixzz6dZVXhP6E
22. Кайдарова Д.Р., Чингисова Ж.К., Шатковская О.В., Сейсенбаева Г.Т., Ажмагамбетова А.Е., Жылкайдарова А.Ж., Лаврентьева И.К., Саги М.С. Показатели онкологической службы Республики Казахстан за 2018 год: статистические и аналитические материалы. – Алматы, 2019. – 214 c. [Kajdarova D.R., Chingisova Zh.K., Shatkovskaja O.V., Sejsenbaeva G.T., Azhmagambetova A.E., Zhylkajdarova A.Zh., Lavrent’eva I.K., Sagi M.S. Pokazateli onkologicheskoj sluzhby Respubliki Kazahstan za 2018 god: statisticheskie i analiticheskie materialy. – Almaty, 2019. – 214 s. (in Russ.)] https://onco.kz/news/pokazateli-onkologicheskoj-sluzhby-respubliki-kazahstan-za-2018-god-statisticheskie-i-analiticheskie-materialy/
23. Жандосов О.К., Каусова Г.К., Ембердиев А.У., ЛурьеА.Ж., Иванов С.В., Дубовиченко Д., Гржибовский А.М. Эпидемиология рака желудка в Казахстане в 2004–2015 годах // Экол. Чел. – 2017. – №6. – C. 50-57. [Zhandosov O.K., Kausova G.K., Emberdiev A.U., Lur’eA.Zh., Ivanov S.V., Dubovichenko D., Grzhibovskij A.M. Jepidemiologija raka zheludka v Kazahstane v 2004–2015 godah // Jekol. Chel. – 2017. – №6. – C. 50-57. (in Russ.)] https://cyberleninka.ru/article/n/epidemiologiya-raka-zheludka-v-kazahstane-v-2004-2015-godah
24. Аванесян А.А., Чукина О.В., Коковина Ю.В., Чиркина. Т.М., Бакулин И.Г. Скрининг рака желудка: Восток и Запад, особенности диагностических критериев // Эксперим. Клин. Гастроэнтерол. – 2020. – №181(9). – С. 73-78 [Avanesjan A.A., Chukina O.V., Kokovina Ju.V., Chirkina. T.M., Bakulin I.G. Skrining raka zheludka: Vostok i Zapad, osobennosti diagnosticheskih kriteriev // Jeksperim. Klin. Gastrojenterol. – 2020. – №181(9). – S. 73-78 (in Russ.)]. https://doi.org/10.31146/1682-8658-ecg-181-9-73-78
25. Foundation for Promotion of Cancer Research. Cancer statistics in Japan, 2017. ISSN: 2433-3212. https://ganjoho.jp/public/qa_links/report/statistics/pdf/cancer_statistics_2017.pdf
26. Ferlay J., Shin H.R., Bray F., Forman D., Mathers C., Parkin D.M. Estimates of worldwide burden of cancer in 2008: GLOBOCAN2008 // Int. J. Cancer. – 2010. – Vol. 127(12). – P. 2893-2917. https://doi.org/10.1002/ijc.25516
27. Hamashima C., Okamoto M., Shabana M., Osaki Y., Kishimoto T. Sensitivity of endoscopic screening for gastric cancer by the incidence method // Int. J. Cancer. – 2013. – Vol. 133(3). – P. 653-659. https://doi.org/10.1002/ijc.28065
28. Choi K.S., Jun J.K., Park Е.С., Park S., Jung K.W., Han М.А., Choi I.J., Lee H.Y. Performance of different gastric cancer screening methods in Korea: a population-based study // PLoS One. – 2012. – Vol. 7. – P. e50041. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0050041
29. Asaka M., Kato M., Sakamoto N. Roadmap to eliminate gastric cancer with Helicobacter pylori eradication and consecutive surveillance in Japan // Journal of Gastroenterol. – 2014. – Vol. 49. – P. 1-8. https://doi.org/10.1007/s00535–013–0897–8
30. Choi K.S., Jun J. K., Suh M., Park В., Noh D.K., Song S.H., Jung K.W., Lee H.Y., Choi I.J., Park E.C. Effect of endoscopy screening on stage at gastric cancer diagnosis: results of the National Cancer Screening Program in Korea // Br. J. Cancer. – 2015. – Vol. 112. – P. 608. https://doi.org/10.1038/bjc.2014.608
31. Cho B.L., Cho B.R. Evaluation of the validity of current national health screening program and plan to improve the system // Science open. – 2013. https://www.scienceopen.com/document?vid=d0b8c597-fce9-49cc-8084-da4a94358dd2
32. GLOBOCAN 2012: estimated cancer incidence, mortality and prevalence worldwide in 2012, v1.0 / eds. Ferlay J., Soerjomataram I., Ervik M., Dikshit R., Eser S., Mathers C., Rebelo M., Parkin D.M., Forman D., Bray F. // IARC Cancer Base No.11. – 2012. – ISBN 134-978-92-832-2447-1. https://publications.iarc.fr/Databases/Iarc-Cancerbases/GLOBOCAN-2012-Estimated-Cancer-Incidence-Mortality-And-Prevalence-Worldwide-In-2012-V1.0-2012
33. Cabebe E.C. Gastric Cancer // Medscape. – Upd. 25.04.2023. https://emedicine.medscape.com/article/278744-overview#a1
34. National Cancer Institute. Surveillance, epidemiology, and End results program. SEER Cancer Statistics Review, 1975-2011. – 17.12.2014. https://seer.cancer.gov/archive/csr/1975_2011/#contents
35. Waddell T., Verheij M., Allum W., Cunningham D., Cervantes A., Arnold D., European Society for Medical Oncology (ESMO), European Society of Surgical Oncology (ESSO), European Society of Radiotherapy and Oncology (ESTRO). Gastric cancer: ESMO-ESSO-ESTRO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up // Ann. Oncol. – 2013. – Vol. 24(6). – P. vi57-vi63. https://doi.org/10.1093/annonc/mdt344
36. Hamashima C., Fukao A. Quality assurance manual of endoscopic screening for gastric cancer in Japanese communities // Jpn. J. Clin. Oncol. – 2016. – Vol. 46(11). – P. 1053-1061. https://doi.org/10.1093/jjco/hyw106
37. Techfusion.ru. Искусственный интеллект поможет в ранней диагностике рака желудка. – 15.07.2019 [Techfusion.ru. Iskusstvennyj intellekt pomozhet v rannej diagnostike raka zheludka. – 15.07.2019 (in Russ.)]. https://doctor.rambler.ru/news/42502301-iskusstvennyy-intellekt-pomozhet-v-ranney-diagnostike-raka-zheludka/
38. Matsumoto S., Ishikawa S., Yoshida Y. Reduction of gastric cancer mortality by endoscopic and radiographic screening in an isolated island: A retrospective cohort study // Australian J. Rural Health. – 2013. – Vol. 21. – P. 319-324. https://doi.org/10.1111/ajr.12064
39. Avital I., Stojadinovic A., Pisters P.W.T., Kelsen D.P., Willett C.G. Cancer of the stomach // In: DeVita, Hellman, and Rosenberg’s Cancer: Principles & Practice of Oncology. – 10^th edn. ­– Wolters Kluwer Health Adis (ESP), 2015. https://mdanderson.elsevierpure.com/en/publications/cancer-of-the-stomach
40. Hosokawa O., Hattori M., Takeda T., Watanabe K., Fujita M. Accuracy of endoscopy in detecting gastric cancer // J. Gastroenterol. Mass Survey – 2004. – Vol. 42(1). – P. 33-39. https://www.jstage.jst.go.jp/article/jsgcs2000/42/1/42_33/_article
41. Бондарь Г.В., Думанский Ю.В., Попович А.Ю., Бондарь В.Г., Сидюк А.В. Современные возможности диагностики и лечения рака желудка // Онкология. – 2012. – Т. 14. №2. – С. 89-92 [Bondar’ G.V., Dumanskij Ju.V., Popovich A.Ju., Bondar’ V.G., Sidjuk A.V. Sovremennye vozmozhnosti diagnostiki i lechenija raka zheludka // Onkologija. – 2012. – T. 14. №2. – S. 89-92 (in Russ.)]. http://dspace.nbuv.gov.ua/bits-tream/handle/123456789/134054/03-Bondar.pdf?sequence=1
42. Yoon H., Kim N., Lee H.S., Shin C.M., Park Y.S., Lee D.H., Park D.J., Kim Н.Н., Jung H.C. Effect of endoscopic screening at 1-year intervals on the clinicopathologic characteristics and treatment of gastric cancer in South Korea // J. Gastroenterol. Hepatol. – 2012. – Vol. 27(5). – P. 928-934. https://doi.org/10.1111/j.1440-1746.2011.07038.x
43. Schlemper R.J., Itabashi M., Kato Y., Lewin K.J., Riddell R.H., Shimoda T., Sipponen P., Stolte M., Watanabe H., Takahashi H., Fujita R. Differences in diagnostic criteria for gastric carcinoma between Japanese and Western pathologists // Lancet. – 1997. – Vol. 349(9067). – P. 1725-1729. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(96)12249–2
44. Hightech.fm. Японский ИИ диагностирует рак кишечника за 1 секунду. – 31.10.2017 [Hightech.fm. Yaponskij iskusstvennyj intellekt diagnostiruet rak kishechnika za 1 sekundu. – 30.102017 (in Russ.)] https://hightech.fm/2017/10/31/ai-japan?is_ajax=1
45. Nam J.H., Choi I.J., Cho S.J., Kim C.G., Jun J.K., Choi K.S., Nam B.H., Lee J.H., Ryu K.W., Kim Y.W. Association of the interval between endoscopies with gastric cancer stage at diagnosis in a region of high prevalence // Cancer. – 2012. – Vol. 118(20). – P. 4953-4960. https://doi.org/10.1002/cncr.27495
46. Thrumurthy S.G., Chaudry M.A., Hochhauser D., Mughal M. The diagnosis and management of gastric cancer // BMJ. – 2013. – Vol. 347. – P. f6367. https://doi.org/10.1136/bmj.f6367
47. Hamashima C., Ogoshi К., Okamoto М., Shabana M. Kishimoto T., Fukao A. A community-based, case-control study evaluating mortality reduction from gastric cancer by endoscopic screening in Japan // PLoS One. – 2013. – Vol. 8(11). – P. e79088. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0079088
48. National Cancer Institute. Stomach cancer screening. – Upd. 31.05.2023. https://www.cancer.gov/types/stomach/patient/stomach-screening-pdq