А.А. ӘМІРҚҰЛОВА^1,2, Г.А. ДЕРБІСАЛИНА², Н.А. ШАНАЗАРОВ¹, Ж.Б. БЕКБЕРГЕНОВА²

1. «Қазақстан Республикасы Президентінің Іс Басқармасы Медициналық oрталығының ауруханасы» ШЖҚ РМК, Астана, Қазақстан Республикасы;
2. «Астана медицина университеті» КеАҚ, Астана, Қазақстан Республикасы

DOI: https://www.doi.org/10.52532/2521-6414-2024-1-71-46-50

ОӘЖ: 616.36-006:575.224.2

Жыл: 2024 шығарылуы: 71 номер: 1 беттер: 46-50

PDF файлын жүктеп алыңыз:

АҢДАТПА

Өзектілігі: Гепатоцеллюлярлық карцинома (ГЦК) – бауырдың біріншілік қатерлі ісігінің ең көп таралған түрі. Бауыр ісігінің бұл түрі тез прогрессиямен және нашар өмір сүру болжамымен сипатталады. ГЦК негізінде жатқан генетикалық механизмдерді түсіну диагностикалық және емдеудің жаңа тәсілдерін дамыту үшін үлкен маңызға ие.
Зерттеудің мақсаты гепатоцеллюлярлық карциноманың дамуындағы генетикалық факторларды зерттеу.
Әдістері: Бұл шолуда әртүрлі әдебиет көздері, соның ішінде ғылыми мақалалар мен шолулар пайдаланылды. Әдебиеттерді іздеу PubMed, Cochrane кітапханасы, Scopus және Web of Science дерекқорларында «гепатоцеллюлярлық карцинома», «гендер» түйінді сөздері арқылы жүргізілді. Мақалаларды шолуға қосу олардың мазмұны мен зерттеу тақырыбына сәйкестігіне негізделді. Іздеу тереңдігі 5 жыл (2018-2023) болды.
Нәтижелері: Гепатоцеллюлярлық карциномамен байланысты әртүрлі гендер, соның ішінде ГЦК жиі мутацияланған гендер, сондай-ақ жасуша өсуін, апоптозды, метастазды және инвазияны реттеуде рөл атқаратын гендер талданды. ДНҚ метилденуі және хроматин модификациялары сияқты эпигенетикалық өзгерістер зерттелді. Сондай-ақ микроРНҚ-лардың, ұзақ кодталмаған РНҚ-лардың, айналымдағы микробөлшектердің және ГЦК диагностикасы мен болжамындағы басқа биомаркерлердің рөлдері қарастырылды
Қорытынды: Осы шолуда қолданылған материалдар мен әдістер гепатоцеллюлярлық карциномамен байланысты гендер мен молекулалық механизмдердің кең ауқымын қамтуға мүмкіндік берді. Бұл механизмдерді түсіну бауыр ісігінің осы қауіпті түрімен күресудің жаңа диагностикалық және емдік тәсілдерін әзірлеуде маңызды рөл атқарады. Осы саладағы әрі қарай зерттеулер біздің білім қорымызды кеңейтуге көмектеседі және пациенттер үшін ГЦК емдеудің жақсаруына әкеледі.
Түйін сөздер: гепатоллюлярлық карцинома, бауыр ісігі, ген, қауіп факторы.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Asrani S.K., Devarbhavi H., Eaton J., Kamath P.S. Burden of liver diseases in the world // J. Hepatol. – 2019. – Vol. 70(1). – P. 151-171. https://doi.org/10.1016/j.jhep.2018.09.014
2. Fitzmaurice C., Abate D., Global, Regional, and National Cancer Incidence, Mortality, Years of Life Lost, Years Lived With Disability, and Disability-Adjusted Life-Years for 29 Cancer Groups, 1990 to 2017: A Systematic Analysis for the Global Burden of Disease Study // JAMA Oncol. – 2019. – Vol. 5(12). – P. 1749-1768. https://doi.org/10.1001/jamaoncol.2019.2996
3. Sung H., Ferlay J., Siegel R.L., Laversanne M., Soerjomataram I., Jemal A., Bray F. Global Cancer Statistics 2020: GLOBOCAN Estimates of Incidence and Mortality Worldwide for 36 Cancers in 185 Countries // Cancer J. Clin. – 2021. – Vol. 71(3). – P. 209-249. https://doi.org/10.3322/caac.21660
4. Foerster F, Gairing SJ, Müller L, Galle PR. NAFLD-driven HCC: Safety and efficacy of current and emerging treatment options // J. Hepatol. – 2022. – Vol. 76(2). – P. 446-457. https://doi.org/10.1016/j.jhep.2021.09.007
5. Singal AG, Lampertico P, Nahon P. Epidemiology and surveillance for hepatocellular carcinoma: New trends.// J Hepatol.- 2020.- Vol. 72(2). – P.250–61. https://doi.org/10.1016/j.jhep.2019.08.025.
6. Sung H., Ferlay J., Siegel RL., Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countriesь // CA Cancer J Clin. – 2021. – Vol. 71. – P. 209-249 https://doi.org/10.1111/liv.15251
7. Kulik L, El-Serag HB. Epidemiology and Management of Hepatocellular Carcinoma. // Gastroenterology. – 2019. – Vol. 156(2). – P. 477-491. https://doi.org/10.1053/j.gastro.2018.08.065
8. Huang D.Q., El-Serag H.B., Loomba R. Global epidemiology of NAFLD-related HCC: trends, predictions, risk factors and prevention // Nat. Rev. Gastroenterol. Hepatol. – 2021. – Vol. 18(4). – P. 223-238. https://doi.org/10.1038/s41575-020-00381-6
9. Chang Y., Liu B., Niu H., Wang Z., Xia S., Li H. Value of anti-p53 antibody as a biomarker for hepatocellular carcinoma. Evidence from a meta-analysis // Medicine (Baltimore). – 2020. – Vol. 99(34). ­– P. e21887. https://doi.org/10.1097/MD.0000000000021887
10. Huo J., Wu L., Zang Y. Development and validation of a CTNNB1-associated metabolic prognostic model for hepatocellular carcinoma // J. Cell. Mol. Med. – 2021. – Vol.25(2). – P. 1151-1165. https://doi.org/10.1111/jcmm.16181
11. Xiao X., Mo H., Tu K. CTNNB1 mutation suppresses infiltration of immune cells in hepatocellular carcinoma through miRNA-mediated regulation of chemokine expression // Int. Immunopharmacol. – 2020. – Vol. 89 (Pt. A). – Art. no. 107043. https://doi.org/10.1016/j.intimp.2020.107043
12. Ambrozkiewicz F., Trailin A., Červenková L., Vaclavikova R., Hanicinec V., Allah M.A.O., Palek R., Třeška V., Daum O., Tonar Z., Liška V., Hemminki K. CTNNB1 mutations, TERT polymorphism and CD8+ cell densities in resected hepatocellular carcinoma are associated with longer time to recurrence // BMC Cancer. – 2022. – Vol. 22(1). – P. 884. https://doi.org/10.1186/s12885-022-09989-0
13. Buch S., Innes H., Lutz P.L., Nischalke H.D., Marquardt J..U, Fischer J., Weiss K.H., Rosendahl J., Marot A., Krawczyk M., Casper M., Lammert F., Eyer F., Vogel A., Marhenke S., von Felden J., Sharma R., Atkinson S.R., McQuillin A., Nattermann J., Schafmayer C., Franke A., Strassburg C., Rietschel M., Altmann H., Sulk S., Thangapandi V.R., Brosch M., Lackner C., Stauber R.E, Canbay A., Link A., Reiberger T., Mandorfer M., Semmler G., Scheiner B., Datz C., Romeo S., Ginanni Corradini S., Irving W.L., Morling J.R., Guha I.N., Barnes E., Ansari M.A., Quistrebert J., Valenti L., Müller S.A., Morgan M.Y., Dufour J.F., Trebicka J., Berg T., Deltenre P., Mueller S., Hampe J., Stickel F. Genetic variation in TERT modifies the risk of hepatocellular carcinoma in alcohol-related cirrhosis: results from a genome-wide case-control study // Gut. – 2023. – Vol. 72(2). – P. 381-391. https://doi.org/10.1136/gutjnl-2022-327196
14. Seif Eldin W.R., Saad E.A., Monier A., Elshazli R.M. Association of TERT (rs2736098 and rs2736100) genetic variants with elevated risk of hepatocellular carcinoma: a retrospective case-control study // Sci. Rep. – 2023. – Vol. 13(1). – P. 18382. https://doi.org/10.1038/s41598-023-45716-w
15. Zhao Y., Yang B., Chen D., Zhou X., Wang M., Jiang J., Wei L., Chen Z. Combined identification of ARID1A, CSMD1, and SENP3 as effective prognostic biomarkers for hepatocellular carcinoma // Aging (Albany NY). – 2021. – Vol. 13(3). – P. 4696-4712. https://doi.org/10.18632/aging.202586
16. Feng Y., Tang X., Li C., Su Y., Wang X., Li N., Zhang A., Jiang F., Wu C. ARID1A is a Prognostic Biomarker and Associated with Immune Infiltrates in Hepatocellular Carcinoma // Can. J. Gastroenterol. Hepatol. – 2022. – Vol. 2022. – Art. no. 3163955. https://doi.org/10.1155/2022/3163955
17. Zhang S., Zhou Y.F., Cao J., Burley S.K., Wang H.Y., Zheng X.F.S. mTORC1 Promotes ARID1A Degradation and Oncogenic Chromatin Remodeling in Hepatocellular Carcinoma // Cancer Res. – 2021. – Vol. 81(22). – P. 5652-5665. https://doi.org/10.1158/0008-5472.CAN-21-0206
18. Wang W., Liu P., Lavrijsen M., Li S., Zhang R., Li S., van de Geer W.S., van de Werken H.J.G., Peppelenbosch M.P., Smits R. Evaluation of AXIN1 and AXIN2 as targets of tankyrase inhibition in hepatocellular carcinoma cell lines // Sci. Rep. – 2021. – Vol. 11. – Art. no. 7470 (2021). https://doi.org/10.1038/s41598-021-87091-4
19. Qiao Y., Wang J., Karagoz E., Liang B., Song X., Shang R., Evert K., Xu M., Che L., Evert M., Calvisi D.F., Tao J., Wang B., Monga S.P., Chen X. Axis inhibition protein 1 (Axin1) Deletion-Induced Hepatocarcinogenesis Requires Intact β-Catenin but Not Notch Cascade in Mice // Hepatology. – 2019. – Vol. 70(6). – P. 2003-2017. https://doi.org/10.1002/hep.30556
20. Cuzziol C.I., Castanhole-Nunes M.M.U., Pavarino É.C., Goloni-Bertollo E.M. MicroRNAs as regulators of VEGFA and NFE2L2 in cancer // Gene. – 2020. – Vol. 759. – Art. no. 144994. https://doi.org/10.1016/j.gene.2020.144994
21. Fu J., Wang T., Zhai X., Xiao X. Primary hepatocellular adenoma due to biallelic HNF1A mutations and its co-occurrence with MODY 3: case-report and review of the literature // Endocrine. – 2020. – Vol. 67(3). – P. 544-551. https://doi.org/10.1007/s12020-019-02138-x
22. Gupta M., Chandan K., Sarwat M. Role of microRNA and Long Non-Coding RNA in Hepatocellular Carcinoma // Curr. Pharm. Des. – 2020. – Vol. 26(4). – P. 415-428. https://doi.org/10.2174/1381612826666200115093835
23. Oura K., Morishita A., Masaki T. Molecular and Functional Roles of MicroRNAs in the Progression of Hepatocellular Carcinoma-A Review // Int. J. Mol. Sci. – 2020. – Vol. 21(21). – Art. no. 8362. https://doi.org/10.3390/ijms21218362
24. Zhou Y., Liu F., Ma C., Cheng Q. Involvement of microRNAs and their potential diagnostic, therapeutic, and prognostic role in hepatocellular carcinoma // J. Clin. Lab. Anal. – 2022. – Vol. (10). – Art. no. e24673. https://doi.org/10.1002/jcla.24673
25. Shi T., Morishita A., Kobara H., Masaki T. The Role of Long Non-Coding RNA and microRNA Networks in Hepatocellular Carcinoma and Its Tumor Microenvironment // Int. J. Mol. Sci. – 2021. – Vol. 22(19). – Art. no. 10630. https://doi.org/10.3390/ijms221910630
26. Song Z., Yu Z., Chen L., Zhou Z., Zou Q., Liu Y. MicroRNA-1181 supports the growth of hepatocellular carcinoma by repressing AXIN1 // Biomed Pharmacother. – 2019. – Vol. 119. – Art. no.109397. https://doi.org/10.1016/j.biopha.2019.109397
27. Krutsenko Y., Singhi A.D., Monga S.P. β-Catenin Activation in Hepatocellular Cancer: Implications in Biology and Therapy // Cancers (Basel). – 2021. – Vol. 13(8) – Art. no. 1830. https://doi.org/10.3390/cancers13081830
28. Li Q., Sun M., Wang M., Feng M., Yang F., Li L., Zhao J., Chang C., Dong H., Xie T., Chen J. Dysregulation of Wnt/β-catenin signaling by protein kinases in hepatocellular carcinoma and its therapeutic application // Cancer Sci. – 2021. – Vol. 112(5). – P. 1695-1706. https://doi.org/10.1111/cas.14861
29. Liu S., Tan Q., Song Y., Shi Y., Han X. Anti-p53 autoantibody in blood as a diagnostic biomarker for colorectal cancer: A meta-analysis // Scand. J. Immunol. – 2020. – Vol. 91(2). – Art. no. e12829. https://doi.org/10.1111/sji.12829
30. Beaufrère A., Paradis V. Hepatocellular adenomas: review of pathological and molecular features // Hum. Pathol. – 2021. – Vol. 112. – P. 128-137. https://doi.org/10.1016/j.humpath.2020.11.016
31. Khalaf A.M., Fuentes D., Morshid A.I., Burke M.R., Kaseb A.O., Hassan M., Hazle J.D., Elsayes K.M. Role of Wnt/β-catenin signaling in hepatocellular carcinoma, pathogenesis, and clinical significance // J. Hepatocell. Carcinoma. – 2018. – Vol. 2018(5). – P. 61-73. https://doi.org/10.2147/JHC.S156701
32. Müller M., Bird T.G., Nault J.C. The landscape of gene mutations in cirrhosis and hepatocellular carcinoma // J. Hepatol. – 2020. – Vol. 72(5). – P. 990-1002. https://doi.org/10.1016/j.jhep.2020.01.019
33. Eslam M., Valenti L., Romeo S. Genetics and epigenetics of NAFLD and NASH: Clinical impact. // J. Hepatol. – 2018. – Vol. 68 (2). – P. 268-279. https://doi.org/10.1016/j.jhep.2017.09.003
34. Yip T.C., Lee H.W., Chan W.K., Wong G.L., Wong V.W. Asian perspective on NAFLD-associated HCC // J. Hepatol. – 2022. – Vol. 76 (3). – P. 726-734. https://doi.org/10.1016/j.jhep.2021.09.024
35. Shen J., Wong G.L., Chan H.L., Chan H.Y., Yeung D.K., Chan R.S., Chim A.M., Chan A.W., Choi P.C., Woo J., Chu W.C., Wong V.W. PNPLA3 gene polymorphism accounts for fatty liver in community subjects without metabolic syndrome // Aliment. Pharmacol. Ther. – 2014. – Vol. 39(5). – P. 532-539. https://doi.org/10.1111/apt.12609
36. Chan A.W., Wong G.L., Chan H.Y., Tong J.H., Yu Y.H., Choi P.C., Chan H.L., To K.F., Wong VW. Concurrent fatty liver increases risk of hepatocellular carcinoma among patients with chronic hepatitis B // J. Gastroenterol. Hepatol. – 2017. – Vol. 32(3). – P. 667-676. https://doi.org/10.1111/jgh.13536
37. Bianco C., Jamialahmadi O., Pelusi S., Baselli G., Dongiovanni P., Zanoni I., Santoro L., Maier S., Liguori A., Meroni M., Borroni V., D’Ambrosio R., Spagnuolo R., Alisi A., Federico A., Bugianesi E., Petta S., Miele L., Vespasiani-Gentilucci U., Anstee Q.M., Stickel F., Hampe J., Fischer J., Berg T., Fracanzani A.L., Soardo G., Reeves H., Prati D., Romeo S., Valenti L. Non-invasive stratification of hepatocellular carcinoma risk in non-alcoholic fatty liver using polygenic risk scores // J. Hepatol. – 2021. – Vol. 74(4). – P.775-782. https://doi.org/10.1016/j.jhep.2020.11.024
38. Wong V.W., Wong G.L., Tse C.H., Chan H.L. Prevalence of the TM6SF2 variant and non-alcoholic fatty liver disease in Chinese // J. Hepatol. – 2014. – Vol.61(3). – P.708-809. https://doi.org/10.1016/j.jhep.2014.04.047
39. Thabet K., Chan H.L.Y., Petta S., Mangia A., Berg T., Boonstra A., Brouwer W.P., Abate M.L., Wong V.W., Nazmy M., Fischer J., Liddle C., George J., Eslam M. The membrane-bound O-acyltransferase domain-containing 7 variant rs641738 increases inflammation and fibrosis in chronic hepatitis B // Hepatology. – 2017. – Vol. 65(6). – P. 1840-1850. https://doi.org/10.1002/hep.29064
40. Hiroki M., Takahiro К., Kazuki M., Shoichiro T., Daisuke M., Yutaka S., Yasuyuki Sh., Kentaro I., Yoshihiro M. Akio S., Yoshihiro O., Yu T., Yota K., Satoshi I., Shogo K., Masashi I., Takashi T., Tomomi Hashidate-Yoshida., Hideo Sh., Masanori M., Yasuharu I., Satoshi T., Eiji M., Kazuyoshi O., Hayato H., Ryotaro S., Tomohide T., Hidetoshi E., Eiichi M., Tetsuo T. Multiomics identifies the link between intratumor steatosis and the exhausted tumor immune microenvironment in hepatocellular carcinoma. // Hepatology. – 2023.- Vol.77(1) – P.-77-91. https://doi.org/10.1002/hep.32573