Б.И. ИМАШЕВА¹, М.А. КАМАЛИЕВ¹, В.Н. ЛОКШИН², А.С. ШИНБОЛАТОВА³, М.В. КИСЕЛЕВА⁴, А.Д. ТУРЕХАНОВА⁵, А.Е. ДЖЕКСЕМБЕКОВА⁵

1. «Қоғамдық денсаулық сақтау жоғарғы мектебі» Қазақстандық медицина университеті, Алматы, Қазақстан Республикасы;
2. «PERSONA» халықаралық клиникалық репродуктология орталығы ЖШС;
3. «Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты» АҚ, Алматы, Қазақстан Республикасы;
4. А.Ф. Цыба атындағы медициналық радиологиялық ғылыми орталығы, Денсаулық сақтау министрлігінің «Ұлттық медициналық ғылыми-зерттеу радиология орталығы» ФМБУ филиалы, Обнинск, Ресей Федерациясы;
5. «Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті» КЕАҚ, Алматы, Қазақстан Республикасы

DOI: https://www.doi.org/10.52532/2521-6414-2024-1-71-4-11

ОӘЖ: 616-006.-076.5

Жыл: 2024 шығарылуы: 71 номер: 1 беттер: 4-11

PDF файлын жүктеп алыңыз:

АҢДАТПА

Өзектілігі: Жатыр денесінің қатерлі ісігі (ЖДҚІ) қатерлі ісіктердің ең көп таралған түрлерінің бірі болып табылады және әлемдегі әйелдерде жиі диагноз қойылған қатерлі ісіктердің арасында 6-шы орынды алады. Емдеу әдістерінің жоғарғы дәрежеде жетілуіне қарамастан, ЖДҚІ-нен сырқаттанушылық пен өлім-жітім әлі де жоғары болып қала береді. Халықаралық қатерлі ісіктерді зерттеу агенттігінің болжамы бойынша 2040 жылға қарай ЖДҚІ ауруының 50%-дан астам өсуі күтілуде. Сондықтан ЖДҚІ эпидемиологиялық ерекшеліктерін зерттеу алдын алу және емдеу стратегияларын әзірлеу үшін өте маңызды.
Зерттеудің мақсаты – 2012-2022 жж. аралығында Алматы қаласының әйелдер халқының ЖДҚІ-нен болған сырқаттанушылық және өлім-жітім көрсеткіштерін талдау.
Әдістері: Зерттеуге арналған материал 2012 жылдан 2022 жылға дейінгі кезеңде Алматы қаласы тұрғындарының “жатыр денесінің қатерлі ісігі” (С54-10 ХАЖ) гистологиялық расталған ЖДҚІ диагнозымен алғаш рет анықталған және диспансерлік есепте тұрған жағдайлар туралы “Стационарлық науқастардың электрондық тіркелімі”ақпараттық жүйесінен алынған деректер болды. Динамикадағы қарқынды көрсеткіштердің өзгеруін талдау үшін абсолютті өсу, өсімділіктің қарқыны, өсу қарқыны және айқындылық көрсеткіштері есептелді. Мәліметтер базасын құру және нәтижелерді статистикалық өңдеу Microsoft Excel және SPSS Statistics 26 бағдарламасының статистикалық пакеті арқылы жүзеге асырылды.
Нәтижелері: 2012-2022 жж. аралығында Алматы қаласы әйел халқының ЖДҚІ – пен сырқаттанушылықтың қарқынды көрсеткіштерінің (өрескел) ұлғаюы байқалды (3,14 есе). ЖДҚІ сырқаттанушылық жасына қарай ұлғайып, сырқаттанушылық шыңы 60-64 жас тобында байқалды (100 000 әйел халыққа шаққанда 58,9±8,68 жағдай 95% СА = 39,5-78,2). ЖДҚІ-нен өлім-жітім 2012 жылғы 13,5 жағдайдан 2022 жылғы 100 000 әйел адамға шаққанда 1,3 жағдайға дейін төмендеді (10,4 есе).
Қорытынды: Жүргізілген эпидемиологиялық талдау ЖДҚІ пайда болуына ықпал ететін қауіп факторларын терең зерттеу және алғашқы медициналық-санитарлық көмек деңгейінен бастап денсаулық сақтау қызметтерінің қызметін жетілдіру қажеттілігін көрсетті.
Түйін сөздер: жатырдың қатерлі ісігі, ауру, өлім, алдын-алу, ерте диагностика, морфологиялық тексеру.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Li R., Dong F., Zhang L., Ni X., Lin G. Role of adipocytokines in endometrial cancer progression // Front. Pharmacol. – 2022. – Vol. 12(13). – P. 209-227. https://doi.org/10.3389/fphar.2022.1090227.
2. Kocarnik J.M., Compton K., Dean F.E., Fu W., Gaw B.L. Cancer incidence, mortality, years of life lost, years lived with disability, and disability-adjusted life years for 29 cancer groups from 2010 to 2019: a systematic analysis for the global burden of disease study 2019 // JAMA Oncol. – 2022. – Vol. 8. – P. 420-444. https://doi.org/10.1001/jamaoncol.2021.6987
3. International Agency for Research on Cancer. “Global cancer observatory.” (2022) https://gco.iarc.who.int/media/globocan/factsheets/cancers/24-corpus-uteri-fact-sheet.pdf
4. Sung H., Ferlay J., Siegel R. L., Laversanne M., Soerjomataram I., Jemal A. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries // Ca. Cancer J. Clin. – 2021. – Vol. 71. – P. 209–249. https://doi.org/10.3322/caac.21660
5. Rodríguez-Palacios D., Colorado-Yohar S.M., Velten M., Ricardo J., Ballesta M., Chirlaque M. Incidence and Trend of type I and II endometrial cancer in women from two population-based European Cancer Registries (1998–2012) // Int. J. Environ. Res. Public Health. – 2022. – Vol. 19(7). – P. 3789. https://doi.org/10.3390/ijerph19073789
6. Ye T., Yan L., Guojie W., Yonghuan Lv., Jing Zh., Xiaohong B., Huiying Zh., Xueru S. Endometrial hyperplasia in infertile women undergoing IVF/ICSI: A retrospective cross-sectional study // J. Gynecol. Obstet. Hum. Reprod. – 2020. – Vol. 49(9). – P. 2468-2847. https://doi.org/10.1016/j.jogoh.2020.101780
7. Лызикова Ю. А., Лызиков А. Н. Гиперпластические процессы эндометрия в постменопаузе // Пробл. Здор. Экол. – 2021. – Т. 18, №1. – С. 48-54 [Lyzikova Yu. A., Lyzikov A. N. Giperplasticheskie processy e’ndometriya v postmenopauze // Probl. Zdor. E’kol. – 2021. – T. 18, №1. – S. 48-54 (in Russ.)]. https://doi.org/10.51523/2708-6011.2021-18-1-7
8. Аксель Е.М., Виноградова Н.Н. Cтатистика злокачественных новообразований женских репродуктивных органов // Онкогинекология. – 2018. – № 3. – С. 64-78 [Aksel’ E.M., Vinogradova N.N. Ctatistika zlokachestvennyx novoobrazovanij zhenskix reproduktivnyx organov // Onkoginekologiya. – 2018. – № 3. – S. 64-78 (in Russ.)]. https://osors.ru/oncogynecology/JurText/j2018_3/03_18_64.pdf
9. Carneiro M.M., Lamaita R.M., Ferreira M.C., Silva-Filho A.L. Fertility-preservation in endometrial cancer: is it safe? // JBRA Assist Reprod. – 2016. – Vol. 20(4). – P. 232-239. https://doi.org/10.5935/1518-0557.20160045
10. Trojano G., Olivieri C., Tinelli R., Damiani G.R., Pellegrino A., Cicinelli E. Conservative treatment in early-stage endometrial cancer: a review // Acta Biomed. – 2019. – Vol. 90(4). – P. 405-410. https://doi.org/10.23750/abm.v90i4.7800
11. Sun K., Zheng R., Zuo J. Analysis of the incidence and mortality of endometrial cancer in China in 2015 // Chinese Med. J. – 2022. – Vol. 102(26). – P. 1987-1992. https://doi.org/10.3760/cma.j.cn112137-20211029-02403
12. Сабанцев М.А., Шрамко С.В., Жилина Н.М., Волков О.А., Ренге Л.В. Рак эндометрия: динамика заболеваемости и распространенности за период 2004-2021 гг. в России и в Новокузнецке // Бюлл. Мед. Науки. – 2023. – Т.1, №29. – С. 16-23 [Sabancev M.A., Shramko S.V., Zhilina N.M., Volkov O.A., Renge L.V. Rak e’ndometriya: dinamika zabolevaemosti i rasprostranennosti za period 2004-2021 gg. v Rossii i v Novokuznecke // Byull. Med. Nauki. – 2023. – T.1, №29. – S. 16-23 (in Russ.)]. https://doi.org/10.31684/25418475-2023-1-16
13. Национальное бюро статистики «Агентство стратегического планирования и реформ Республики Казахстан». Раздел – Демографическая статистика. https://stat.gov.kz/industries/social-statistics/demography/publications/79934/
14. Решетников В.А. Основы статистического анализа в медицине: учебное пособие. – М.: Медицинское информационное агентство, 2020. – 176 с. [Reshetnikov V.A. Osnovy statisticheskogo analiza v medicine: uchebnoe posobie. – M.: Medicinskoe informacionnoe agentstvo, 2020. – 176 s. (in Russ)].
15. Здравоохранение и общественное здоровье: учебник / под ред. Г.Н. Царик. – М.: ГЭОТАР-Медиа, 2018. – 912 с. [Zdravooxranenie i obshhestvennoe zdorov’e : uchebnik / pod red. G. N. Carik. – M.: GE’OTAR-Media, 2018. – 912 s. (in Russ)]. – ISBN 978-5-9704-4327-9
16. Слободенюк А.В., Косова Р.Н. Эпидемиологический анализ: учебное пособие / под ред. А.В. Слободенюк. – Екатеринбург.: Изд-во ГБОУ ВПО УГМУ МЗ РФ, 2015. – 36 с. [Slobodenyuk A.V., Kosova R.N. E’pidemiologicheskij analiz: uchebnoe posobie / pod red. A.V. Slobodenyuk. – Ekaterinburg.: Izd-vo GBOU VPO UGMU MZ RF, 2015. – 36 s. (in Russ)]. https://elib.usma.ru/bitstream/usma/1226/1/UMK_2015_017.pdf
17. Oaknin A., Bosse T.J., Creutzberg C.L., Giornelli G., Harter P., Joly F., Lorusso D., Marth C., Makker V., Mirza M.R., Ledermann J.A., Colombo N. Guideline for diagnosis, treatment and follow-up // Ann. Oncol. – 2022. – Vol. 33(9). – P. 860-877. https://doi.org/10.1016/j.annonc.2022.05.009
18. Кайдарова Д.Р., Шатковская О.В., Онгарбаев Б.Т., Сейсенбаева Г.Т., Ажмагамбетова А.Е., Жылқайдарова А.Ж., Лаврентьева И.К., Саги М.С. Показатели онкологической службы Республики Казахстан за 2022 год: статистические и аналитические материалы. – Алматы, 2023. – 430 с. [Kaidarova D.R., Shatkovskaya O.V., Ongarbaev B.T., Sejsenbaeva G.T., Azhmagambetova A.E., Zhylқajdarova A.Zh., Lavrent’eva I.K., Sagi M.S. Pokazateli onkologicheskoj sluzhby Respubliki Kazaxstan za 2022 god: statisticheskie i analiticheksie materialy. – Almaty, 2023. – 430 s. (in Russ.)]. https://onco.kz/news/pokazateli-onkologicheskoj-sluzhby-respubliki-kazahstan-za-2020-god/
19. Makker V., MacKay H., Ray-Coquard I., Levine D.A., Westin S.N., Aoki D., Oaknin A. Endometrial cancer // Nat. Rev. Dis. Primers. – 2021. – Vol. 7(1). – P. 88. https://doi.org/10.1038/s41572-021-00324-8
20. Ray I., Meira L.B., Michael A., Ellis P.E. Adipocytokines and disease progression in endometrial cancer: a systematic review // Cancer Metastasis Rev. – 2022. – Vol. 41(1). – P. 211-242. https://doi.org/10.1007/s10555-021-10002-6
21. Государственная программа развития здравоохранения Республики Казахстан «Саламатты Қазақстан» на 2011 – 2015 годы: утв. Указом Президента Республики Казахстан от 29 ноября 2010 года, № 1113 [Gosudarstvennaya programma razvitiya zdravooxraneniya Respubliki Kazaxstan «Salamatty Қazaқstan» na 2011 – 2015 gody: utv. Ukazom Prezidenta Respubliki Kazaxstan ot 29 noyabrya 2010 goda, № 1113] // adilet.zan.kz/rus/docs/U1000001113. 26.11.2024.
22. Bohîlțea R.E., Furtunescu F., Dosius M., Cîrstoiu M., Radoi V., Baroș A., Bohîlțea L.C. Evaluation of endometrial cancer epidemiology in Romania // J. Med. Life. – 2015. – Vol. 8(2). – P. 218-225. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4392100/
23. Yang L., Yuan Y., Zhu R., Zhang X. Time trend of global uterine cancer burden: an age-period-cohort analysis from 1990 to 2019 and predictions in a 25-year period // BMC Womens’ Health. – 2023. – Vol. 23(1). – P. 384. https://doi.org/10.1186/s12905-023-02535-5
24. Chen Z., Wang Z., Du Y., Shi H., Zhou W. The microbiota and aging microenvironment in pancreatic cancer: Cell origin and fate // Biochim. Biophys. Acta Rev. Cancer. – 2022. – Vol. 1877(6). – P. 818-826. https://doi.org/10.1016/j.bbcan.2022.188826
25. Balaraj K.S., Shanbhag N.M., Bin Sumaida A., Hasnain S.M., El-Koha O.A., Puratchipithan R., Al Kaabi K.M., Dawoud E.A., Nasim M.Y., Hassan T.A., Roy S. Endometrial carcinoma: a comprehensive analysis of clinical parameters, treatment modalities, and prognostic outcomes at a tertiary oncology center in the UAE // Cureus. – 2023. – Vol. 15(11). – P. 648-689. https://doi.org/10.7759/cureus.48689
26. Архангельский В.Н., Денисенко М.Б., Елизаров В.В., Жусупов Б.С., Молдакулова Г.М. Анализ положения в области народонаселения Республики Казахстан. Министерство национальной экономики и Комитет по статистики РК. – Нур-Султан, 2019. – 81 c. [Arxangel’skij V.N., Denisenko M.B., Elizarov V.V., Zhusupov B.S., Moldakulova G.M. Analiz polozheniya v oblasti narodonaseleniya Respubliki Kazaxstan. Ministerstvo nacional’noj e’konomiki i Komitet po statistiki RK. – Nur-Sultan, 2019. – 81 s. (in Russ.)]. https://kazakhstan.unfpa.org
27. Бурдюков М. С., Юричев И.Н., Нечипай А.М., Чистякова О.В., Долгушин Б.И., Унгиадзе Г.В. Эффективность ЭУС-ТИП в верификации объемных образований средостения и верхнего этажа брюшной полости: факторы влияния // Клин. Эксперим. Хир. – 2015. – T.10, №4. – C. 73-84 [Burdyukov M. S., Yurichev I.N., Nechipaj A.M., Chistyakova O.V., Dolgushin B.I., Ungiadze G.V. E’ffektivnost’ E’US-TIP v verifikacii ob»emnyx obrazovanij sredosteniya i verxnego e’tazha bryushnoj polosti: faktory vliyaniya // Klin. E’ksperim. Hir. – 2015. – T.10, №4. – C. 73-84 (in Russ.)]. https://cyberleninka.ru/article/n/effektivnost-eus-tip-v-verifikatsii-obemnyh-obrazovaniy-sredosteniya-i-verhnego-etazha-bryushnoy-polosti-faktory-vliyaniya.